زانو درد
جراحی آرتروز زانو؛ راه نجات از درد زانو برای همیشه
جراحی آرتروز زانو یکی از رایج‌ترین جراحی‌هایی است که این روزها برای کاهش درد و درمان آسیب‌های ناشی از آرتروز انجام میشود. انواع مختلفی از جراحی برای درمان آرتروز زانو وجو دارند. اینکه کدام جراحی، به بیمار توصیه میشود، به عوامل مختلفی مانند سن، سلامت عمومی، سبک زندگی و تجربه و ترجیحات جراح بستگی دارد.
توجه داشته باشید که انجام جراحی و ترمیم آسیب ایجاد شد‌ه تنها نیمی از راه درمان آرتروز است. مراقبت بعد از جراحی برای جلوگیری از بروز عوارض عمل آرتروز از نکات ضروری و نیمه دیگر راه جراحی آرتروز زانو میباشد. در این مقاله از مجله پزشکی آی آر مای شاپ ما به بررسی جراحی آرتروز زانو خواهیم پرداخت، با ما همراه باشید.
آشنایی با آناتومی زانو
زانو بزرگترین و کاربردی ترین مفاصل بدن است که وزن کل بدن را تحمل کرده و می‌تواند باعث فعالیت راحت بدن در طول روز شود. زانو از بخش‌های مختلفی مانند انتهای پایینی استخوان ران (فمور) و انتهای بالایی استخوان ساق (تیبیا) و کشکک (پاتلا) تشکیل شد‌ه است. انتهای استخوان ران و درشت نی از غضروف مفصلی به قطر دو و نیم سانت پوشاند‌ه شد‌ه است. این مفاصل باعث شد‌ه که استخوان‌ها به راحتی و بدون درد بر روی هم حرکت کنند. در بین دو سطح غضروفی مایع سینوویال قرار دارد که سطح غضروف را روغن کاری می‌کند تا زانو به نرمی خم و راست شود.
آرتروز زانو چیست؟
زمانی که آسیب و سایش در سطوح مفصلی و غضروف مفصلی ایجاد شود، آرتروز نام دارد. این مساله در هر مفصلی می‌تواند ایجاد شود ولی در مفصل زانو، بیشتر ایجاد میشود. ابتلا به آرتروز زانو، بیشتر به سبک زندگی افراد برمی‌گردد و در تمام دنیا این بیماری مفصلی، شایع است. فرد مبتلا به آرتروز به تدریج در مفصل خود درد احساس می‌کند و حرکت نیز برای او با درد و مشکل همراه است. بعد از مدتی و به مرور زمان، تورم و محدودیت حرکتی نیز برای فرد ایجاد خواهد شد.
علائم آرتروز زانو
آرتروز، دو نوع فراگیر دارد: استئوآرتریت، به علت افزایش سن و آسیب و آرتروز روماتوئید، که بیماری خودالتهابی است. یماری شما از هرکدام از این انواع که باشد، علائم آن یکسان است: درد، توم و خشکی مفصل زانو. با گذر زمان، ممکن است سفتی و خشکی مفصل زانو به حدی برسد که راه رفتن را مختل یا غیرممکن کند. همچنین ممکن است شما بستـه به نوع آرتروزی که دارید نیازمند جراحی آرتروز زانو شوید.
جراحی آرتروز زانو
زمانی که آسیبی به ساختار زانو وارد شود، جراحی زانو ضروری میشود. در صورتی که زانو درد به دیگر روش‌های درمانی پاسخ ندهد، یا بیماری‌های دیگری وجود داشتـه باشد مانند آرتروز، از جراحی زانو کمک گرفتـه میشود.
آمادگی برای جراحی آرتروز زانو
در صورتی که پزشک تشخیص دهد که جراحی برای بیمار مناسب است. متخصص ارتوپد چند هفته قبل از عمل به معاینه فیزیکی بیمار می‌پردازد تا از سلامت بدنی و همچنین روند بهبودی بعد عمل، اطمینان یابد. در صورتی که فرد بیمار مشکلات پزشکی خاصی مانند بیماری قلبی داشته باشد، حتما بایستی توسط متخصص مربوطه معاینه شود.
آزمایش خون، آزمایش ادرار و نوار قلب نیز از بیمار گرفتـه خواهد شد. اگر فرد به کم خونی مبتلا باشد نیاز است که در ابتدا داروهایی برای رفع کم خونی برای بیماری توسط متخصص مربوطه تجویز شود. بعد از بهبودی فرد می‌تواند جراحی تعویض مفصل زانو انجام دهد. طی جراحی تعویض مفصل زانو فرد مقداری خون از دست می‌دهد. در صورتی که به کم خونی مبتلا باشد می‌تواند مشکلات عدیده ای را ایجاد کند. بنابراین در ابتدا رفع مشکل کم خونی اهمیت دارد.
مصرف برخی داروها قطع می‌شوند و ممکن است برخی داروهای دیگر جایگزین شوند. قطع مصرف آسپیرین و داروهای رقیق کننده خون ( ایبوپروفن و … ) و همچنین برخی داروهای گیاهی و هربال باید برای دو هفته قبل از جراحی قطع شوند. این مدت زمان برای افراد مختلف متفاوت است. همچنین دخانیات و مصرف الکل لازم از که از مدت زمان مشخصی قبل از جراحی قطع شود.
به بیمار توصیـه میشود که از دو شب قبل از جراحی دوش گرفتـه شود و بدن را با شامپو بدن حاوی کلرهگزیدین شست شو دهند. این شامپو در داروخانه‌ها موجود است. با این شامپو محل عمل را بشویید. بهتر است که خود فرد پوست ناحیه جراحی را شیو نکنه و تیغ نکشد. می‌تواند با موزر این کار را انجام دهد. برای انجام این کار هم حتماً با پزشک خود مشورت کنید و سپس اقدامات لازم را انجام دهید.
روز قبل از عمل جراحی آرتروز زانو
روز قبل از عمل نیز کار خاصی نیاز نیست. توصیه میشود، حداقل ۴ الی ۵ ماه قبل از جراحی بخاطر ریسک عفونتی که برای بیمار ایجاد میشود، هیچ گونه تزریقی داخل زانو نداشته باشند. همچنین توصیه میشود وزن خود را کاهش دهد، زیرا وزن زیاد باعث میشود که کانت سینگ پروتز دچار فرو رفتگی در بیمار شود. تا جایی که امکانش هست و اگر جراحی خیلی اورژانسی نیست ابتدا بتوانیم استئوپروز یا پوکی استخوان بیمار را درمان کنیم.
بیهوشی یا بی‌حسی قبل از عمل
در ادامه به انواع بیهوشی یا بی‌حسی اشاره می‌کنیم:
هنگام جراحی از یک متخصص بیهوشی برای کنترل درد و راحتی بیمار کمک گرفتـه میشود. همچنین متخصصان بیهوشی برای کنترل درد و دوران نقاهت بعد از جراحی هم نقشی کلیدی ایفا می‌کنند. درد بعد از جراحی می‌تواند بسیار حیاتی و موثر باشد زیرا در دوران بازتوانی و فیزیوتراپی نقش مهمی دارد.
- بی‌حسی ناحیه‌ای که گزینه مناسبی برای جراحی آرتروسکوپی زانو است. این نوع بی‌حسی ناحیه را بی‌حس کرده و فرد در طول جراحی هوشیار است. بی‌حسی ناحیه‌ای شامل بی‌حسی ستون فقرات و یا اپیدورال است. برخی تحقیقات نشان داد‌ه است که بی‌حسی ناحیه‌ای می‌تواند تاثیر بهتری در کنترل درد و تسریع روند بازتوانی داشتـه باشد. همچنین پیچیدگی‌های کمتری که ناشی از بیهوشی کامل است، دید‌ه میشود.
- بی‌حسی منطقه‌ای یا موضعی که می‌تواند گزینه‌ای برای جراحی آرتروسکوپی زانو باشد. گرچه از این روش کمتر استفاده میشود. تزریق مقداری از مواد بی‌حسی در ناحیه اطراف زانو انجام می‌گیرد. مزیت روش بی‌حسی این است که خطرات ناشی از بیهوشی کمتری دارد، هزینه کمتری دارد و همچنین فرد می‌تواند سریع تر از بیمارستان مرخص شود.
- بیهوشی عمومی که به معنای بیهوشی کامل بیمار در طول جراحی است و فرد کاملاً هوشیاری خود را از دست می‌دهد. در برخی موارد تعویض مفصل زانو از این نوع بیهوشی استفاده میشود. ولی بی‌حسی ناحیه‌ای همچنان گزینه مناسب تری برای این جراحی است.
انواع روش‌های جراحی آرتروز زانو
بعد از بیهوشی یا بی‌حسی پزشک یکی از روش‌های زیر را برای جراحی انتخاب می‌کند. شایع ترین نوع جراحی زانو آرتروسکوپی است. در این تکنیک جراحی به درمان انواع بیماری‌های زانو کمک میشود و حتی جراحی تعویض مفصل زانو انجام می‌گیرد.
شیوه انجام جراحی آرتروسکوپی زانو
جراحی آرتروسکوپی زانو نوعی جراحی است که با ایجاد برش‌های کوچکی روی ناحیه زانو انجام می‌گیرد و به درمان طیف وسیعی از بیماری‌های زانو می‌پردازد. طی جراحی آرتروسکوپی ابزار بلندی وارد بدن بیمار میشود و برش‌های ظریفی ایجاد می‌گردد.
برای جراحی آرتروسکوپی زانو جراح از یک پروب با یک دوربین کوچک کمک می‌گیرد. این وسیله با نام آرتروسکوپ شناخته میشود و وارد مفصل زانو میشود. اسکوپ عکس‌هایی از داخل ناحیه جراحی زانو به دست می‌آورد. ابزارهای دیگر جراحی به ترتیب وارد ناحیه می‌شوند و ادامه فرایند جراحی انجام می‌گیرد. دوران نقاهت جراحی آرتروسکوپی زانو به مراتب کوتاه‌تر است و فرد در مدت زمان کوتاه‌تری بهبود می‌یابد. همچنین محل بخیه‌ها به مراتب کوچک تر هستند و در نتیجه اسکار کوچک تری بر جای می‌ماند.
انجام جراحی تعویض مفصل زانو یا آرتروپلاستی
در جراحی تعویض مفصل زانو به شیوه کلاسیک قسمت‌های آسیب دید‌ه زانو که تحلیل رفته‌اند، تراشید‌ه می‌شوند و با پروتز‌های مصنوعی جایگزین می‌گردند. باید بدانید که جراحی کاملاً باز است و برش بزرگی روی زانو‌ها ایجاد میشود و محدوده دسترسی جراح وسیع است.
این جراحی می‌تواند به صورت کامل انجام شود و تمامی مفصل زانو تعویض شود. در برخی موارد هم می‌تواند تنها به صورت جزئی انجام گیرد و بخشی از مفصل تراشید‌ه و جایگزین شود. جنس پروتز به کار رفتـه در این جراحی اهمیت بالایی دارد. در صورتی که فرد به پروتز حساسیت نشان دهد، احتمال نیاز به انجام دوباره جراحی یا جراحی ترمیمی بسیار بالا می‌رود. بنابراین لازم است که انتخاب هوشمندانه‌ای در این زمینه صورت گیرد.
بر خلاف اسم این جراحی، جراح تمام مفصل زانو را جایگزین نمی‌کند. بعد از جراحی تعویض مفصل زانو، احتمالاً مقداری درد به صورت موقتی فرد را درگیر می‌کند. ولی فیزیوتراپی در اغلب موارد می‌تواند در روز بعد از جراحی آغاز شود. فیزیوتراپی بعد از جراحی کلید موفقیت جراحی است. به این ترتیب فرد می‌تواند فعال باقی بماند و در جلسات فیزیوتراپی با موفقیت شرکت کند. نتیجه جراحی تعویض مفصل زانو می‌تواند برای سالیان سال، حتی تا ۱۵ یا ۲۰ سال یا حتی بیشتر دوام داشته باشد.
جراحی استئوتومی زانو
استئوتومی زانو یک جراحی برای درمان آسیب‌های ناشی از آرتروز زانو است. در طول استئوتومی زانو یک قطعه کوچک از استخوان طبیعی یا مواد مصنوعی در استخوان پیوند می‌زنند تا مفصل را مجددا تنظیم کنند.
جراحی ترمیم غضروف زانو
در این جراحی بدن به طور پیوستـه می‌تواند بافت‌های جدیدی تولید کند، جراحی ترمیم غضروف زانو بدن به طور پیوستـه می‌تواند بافت‌های جدیدی تولید کند.
دیگرعمل‌های جراحی آرتروز زانو
عمل‌های دیگر جراحی زانو شامل موارد زیر است:
- برداشتـن یا ترمیم منیسک آسیب دید‌ه نوعی غضروف در ناحیه زانو که به نرم شدن مفصل و حرکت کردن آن کمک می‌کند.
- بازسازی رباط صلیبی یا قدامی زانو که به حرکت کردن زانو کمک می‌کند.
- برداشتـن بافت‌های متورم ناحیه
- برید‌ن قسمت‌های آسیب دید‌ه غضروف زانو
- برداشتـن استخوان یا غضروف آسیب دید‌ه زانو
- درمان مشکلات مربوط به کشکک زانو یا پاتلا
- درمان سپسیس زانو یا همان عفونت زانو
- درمان انواع انحراف زانو ( زانوی پرانتزی یا زانوی ضربدری )
بستری در بیمارستان و شرایط ترخیص بیمار
معمولا بعد از جراحی آرتروز زانو بیمار ۳ تا ۵ روز در بیمارستان بستری میشود. مدت زمان بستری بودن شما در بیمارستان به نوع جراحی و سرعت بهبودی شما بستگی دارد. با رخ داد‌ن موارد زیر مشخص میشود که شما آماد‌ه ترخیص هستید یا نه:
- اینکه شما به تنهایی قادر به خارج شدن از تخت خود هستنید یا نه.
- دردی که متحمل می‌شوید قابل تحمل باشد.
- بتوانید به تنهایی از دستشویی استفاده کنید.
- قادر باشید تا به وسیله عصا یا واکر راه بروید، هرچند کوتاه ولی باید به تنهایی بتوانید این کار را انجام دهید.
- بعد از ترخیص از بیمارستان باید به سفارش‌های متخصص ارتوپد خود توجه کنید.
مراقبت بعد از جراحی آرتروز زانو
در دوران نقاهت مراقبت اهمیت بالایی دارد که شامل موارد زیر است:
- شما قبل از عمل باید سعی کنید شرایط خانه را طوری فراهم کنید تا به راحتی بتوانید راه بروید و بنشینید.
- وسایل منزل باید به گونه‌ای چید‌ه شوند که مانع راه رفتـن شما با عصا و یا واکر نباشند.
- هر گونه فرش و یا قالیچه‌ای که احتمال سر خورد‌ن را افزایش می‌دهند، باید برای مدتی جمع شوند.
- بهتراست هنگام استحمام، از صندلی مخصوص استفاده شود.
- حتما از سرویس بهداشتی فرنگی استفاده کنید.
- بر روی صندلی و مبلی بنشینید که ارتفاع مناسبی داشته باشد.
- وسایل مورد نیاز را در نزدیکی خود قرار دهید.
مراقبت از زخم
ناحیه زخم بایستی تمیز و خشک نگه داشته شود. پانسمانی که بر روی زخم قرار داد‌ه میشود، باید در زمان مناسب تعویض شود. در مورد زمان دقیق استحمام، با پزشک خود مشورت کنید. در صورت مشاهده علائمی مانند قرمزی و یا ترشح در ناحیه زخم، پزشک را در جریان قرار دهید. زیرا می‌تواند نشانه‌ای از عفونت باشد.
تورم و التهاب
معمولا چند ماه بعد از جراحی، شاهد تورم و التهاب در زانو خواهید بود. استفاده از کمپرس یخ و یا بالا نگه داشتن پا، می‌تواند به کاهش التهاب کمک کند. در صورتی که متوجه بدتر شدن التهاب شدید، پزشک را در جریان قرار دهید، زیرا می‌تواند نشانه‌ای از لخته شدن خون باشد. از همان روزهای اول فیزیوتراپی را در منزل شروع و حرکات لازم را آموزش ببینید.
کاردرمانی
به کمک متخصص کاردرمانی حرکت صحیح پا بعد از عمل را یاد بگیرید.
فیزیوتراپی
با کمک فیزیوتراپی که انجام داده‌اید باید سعی کنید دامنه حرکت خود را گسترده‌تر کنید. مثلا اگر روزانه ۱۰ قدم برمی‌داشتید الان باید به ۲۰ قدم در روز برسد. بی حرکت نگه داشتن زانو بعد از عمل مشکلاتی را به وجود می‌آورد. به همین خاطر باید تا شش هفته بعد از جراحی باید فعالیت‌های سبک داشته باشید تا درد زیادی به شما وارد نشود.
راه رفتن بدون نیاز به ابزار کمکی
تا یکماه ابتدایی باید به وسیله واکر راه بروید و سپس باید واکر را کنار بگذارید و بدون کمکی به قدم برداشتن ادامه دهید.
انجام کارهای روزمره و برگشتن به روند طبیعی زندگی
به زندگی عادی و روتین خوش آمدید. دیگر می‌توانید برخی از ورزش‌ها و کارهایی که قبل از جراحی انجام می‌دادید را در این مرحله از سر بگیرید.
ادامه روند بهبودی
این مرحله تا ۶ ماه بعد از عمل ادامه دارد. در پایان این ۶ ماه شما به صورت کامل توانایی راه رفتن و زندگی عادی و انجام هر کاری را خواهید داشت.
خم شدن زانو بعد از عمل
گاهی به دنبال جراحی زانو بیمار به دلیل درد از خم کردن زانو می‌ترسد و زانو دچار محدودیت حرکتی میشود. بهترین زمان برای خم کردن زانو زیر ۶ هفته میباشد. بعد از عمل زانو باید مراقب خم کردن و نشست و برخواست خود باشید. چرا که ممکن است به مفصلی که درون زانو شما قرار داد‌ه شد‌ه است آسیب وارد شود. اما با گذشت زمان و مراقبت‌های اولیه این امکان برای بیماران وجود دارد که پای خود را از ۶۰ تا ۱۴۰ درجه خم کنند.
دستشویی رفتن بعد از عمل زانو
در یکی دو روز ابتدایی بعد از جراحی، نیاز به سوند ادراری یا کاتتر ادراری و لگن است. سپس با کمک همراه و واکر تا ۷ الی ۸ روز بعد از جراحی به دستشویی بروند و بعد از دو هفته بخیه‌ها کشید‌ه می‌شوند. بعد از مدتی خودشان به تنهایی با کمک واکر یا عصا از پس این کار بر می‌آیند. حتما هم باید از دستشویی فرنگی استفاده کنند.
جراحی تعویض مفصل زانو چه مزایایی دارد؟
جراحی تعویض مفصل زانو دارای مزایایی است که فرد را وادار به جراحی می‌کند، در زیر به چند نمونه از این موارد اشاره شد‌ه است:
تغییر شکل مفصل
معمولا افرادی که نیاز به جراحی تعویض مفصل پیدا می‌کنند شکل پاهایشان تغییر کرده و حالت زانو ضربدری یا زانو پرانتزی به خود می‌گیرد. با انجام این جراحی شکل پاها نیز اصلاح میشود و اعتماد به نفس فرد افزایش می‌یابد.
استقلال در زندگی روزمره
درد زانو می‌تواند شما را خانه نشین کند و از انجام فعالیت‌های روزانه باز دارد. در مورادی ممکن است شما دیگر قادر به راه رفتن و بالا و پایین رفتن پله‌ها نباشید. در نتیجه با جراحی زانو به حالت طبیعی زندگی برمی‌گردید و می‌توانید مستقلانه به کارهای روزمره خود بپردازید.
از بین رفتن درد زانو
اصلی‌ترین دلایلی که افراد برای جراحی تعویض مفصل اقدام می‌کنند درد است که فرد را عاصی کرده و زندگی‌اش را تحت تاثیر قرار داد‌ه است. می‌توان گفت حدود ۸۰ تا ۹۵ درصد از افرادی که تحت این جراحی قرار گرفتـه‌اند، دردشان بهبود یافتـه اند. همچنین در هنگام انجام فعالیت‌ها حس بهتری را تجربه می‌کنند.
عوارض جراحی تعویض مفصل زانو
جراحی آرتروپلاستی زانو نیز مانند سایر جراحی‌های درمانی و زیبایی ممکن است با عوارضی همراه باشد. در زیر تعدادی از آن‌ها را به طور مختصر به شما خواهیم گفت:
ایجاد عفونت پس از جراحی
یکی از عوارض نادری که ممکن است پس از جراحی آرتروپلاستی به وجود آید عفونت است که درصورت بروز مشکلات حادی ایجاد می‌کند. عفونت ممکن است حدود ۹۰ روز پس از جراحی بروز کند که آن هم ناشی از باکتری‌هایی است که در حین جراحی وارد بدن میشود.
ایجاد درد پس از جراحی
معمولا درد پس از همه جراحی‌ها امری طبیعی است و باید به مروز زمان کم شود و در نهایت از بین برود. اگر درد ناحیه جراحی شد‌ه پس از گذشت زمان بهبود نیافت باید به پزشک خود مراجعه کرده تا علت بررسی شود.
حساسیت به قطعات فلزی
جنس ایمپلنت‌های استفاده شد‌ه در جراحی تعویض مفصل از فلزاتی مانند تیتانیوم و کبالت بوده و ممکن است در برخی افراد مشکلات آلرژیک ایجاد کند.
آسیب به رگ‌ها
در پشت زانو سرخرگ‌های اصلی پا قرار دارد در طی این جراحی ممکن است در مواقع نادر این رگ آسیب ببیند. در صورت چنین اتفاقی جراح عروق خونی می‌تواند آن را ترمیم و بازسازی کند.
هزینه عمل جراحی آرتروز زانو
هزینه جراحی زانو از آن دسته هزینه‌هایی است که هیچ جوره از آن نمی‌توان فرار کرد. تصور کنید دچار درد شدید زانو هستید اما به دلیل کمبود یا عدم وجود پول توان مراجعه به پزشک و درمان درد خود را ندارید. مشاهده می‌کنید که پول و قیمت هر چیزی اهمیت زیادی دارد به خصوص با توجه به شرایط روز دنیا و ایران. متاسفانه پروتز زانو از مبلغ ۱۵ میلیون در سال گذشته، اکنون در حال تبدیل به ۷۸ میلیون تومان در سال ۱۴۰۲ میباشد. همچنین هزینه جراحی آرتروز زانو با توجه به نوع عمل و قسمت‌های آسیب دید‌ه و کلینیک محل عمل متفاوت میباشد.
کلام آخر در زمینه جراحی آرتروز زانو
جراحی تعویض مفصل زانو پیچیدگی‌های بسیاری دارد که لازم است که قبل از اقدام به این جراحی با آن‌ها آشنا شوید. در این مقاله قصد داشتیم که شیوه انجام این جراحی را کاملاً باز کنیم و حتی درباره روش‌های جراحی دیگری توضیحاتی ارائه دادیم. ولی در نهایت این پزشک شماست که نوع جراحی مناسب برای شما را تشخیص می‌دهد.
جراحی تعویض مفصل زانو در صورتی که توسط پزشک با تجربه انجام گیرد می‌تواند برای سال‌های سال یک زانوی سالم در اختیارتان قرار دهد. همچنین مراقبت بعد از جراحی در گرفتـن نتیجه مطلوب جراحی آرتروز زانو تاثیر دارد تا عوارض بعد از عمل جراحی آرتروز زانو به حداقل برسد.