بلوغ زودرس به معنای رشد غیرعادی دختران و پسران در سنین کمتر است. این اتفاق باعث ایجاد سردرگمی‌های ذهنی در کودکان و آشفتگی روحی والدین آنها می‌شود. اغلب والدینی که کودکان آنها دچار بلـوغ زودرس می‌شوند، نگرانی‌هایی در این زمینه دارند. آنها با مشاهده علائم بلوغ زودرس بخصوص در کودکان دختر خود، مدام درگیر روان‌پریشی و یافتـن علت این اتفاق می‌شوند. به طوریکه برخی از آنها برای جلوگیری و درمان بلوغ زودرس دختران و پسران خود حتی به مشاور نیز مراجعه می‌کنند.
بیشتر بخوانید: دوران بلوغ و تغییرات جسمی ناشی از آن
اگر شما هم شاهد علائم بلوغ زودرس در دختر و پسران خود بود‌ه و در پی جلوگیری آن هستید، در این مقاله همراه ما باشید:
بلوغ زودرس چیست؟
بلوغ برهه‌ای از زندگی نوجوانان است بدن آنها با تغییراتی مواجه می‌شود. به عبارتی دیگر بچه‌ها در این دوران از نظر جسمی و عاطفی به مردان و زنان جوان تبدیل می‌شوند. دختران دوران بلوغ خود را در میانگین سنی ۱۰ سال و پسران در میانگین سنی ۱۱ سال تجربه می‌کنند. البته امکان به بلوغ رسید‌ن دختران در سن ۹ تا ۱۴ سالگی و پسران در سن ۱۱ الی ۱۶ سالگی وجود دارد. سن دقیق بلوغ هر کس به عوامل زیادی مانند ژنتیک، آب و هوای محل سکونت و سبک زندگی بستگی دارد. بنابراین مشاهده هرگونه تغییرات جسمی در سنین کمتر از ۷ یا ۸ سالگی دختران و قبل از ۹ سالگی پسران، به معنی بلـوغ زودرس است.
بلوغ زودرس با چه علائمی ظاهر می‌شود؟
در حالت کلی بروز هر گونه تغییرات جسمی در بالا تنه و پایین تنه دختران و پسران نشانه بلوغ است. در صورتیکه علائم بلوغ در سنین کمتر از معمول در کودک دختر و پسر دیده شود، می‌گویند که دچار بلـوغ زودرس شد‌ه است.
علائم بلوغ زودرس در دختر عبارت است از:
- رشد موهای زائد قبل از موعد
- رشد سینه قبل از ۷ یا ۸ سالگی
- شروع عادت ماهانه قبل از ۱۰ سالگی
- رشد سریع قد (یک جهش رشد) قبل از ۷ یا ۸ سالگی
در پسران، بلـوغ زودرس با علائم زیر ظاهر می‌شود:
- بزرگ شدن بیضه‌ها یا آلت تناسلی قبل از ۹ سالگی
- رشد سریع قد (یک جهش رشد) قبل از ۹ سالگی
در دختران و پسران، برخی از علائم زیر جزء نشانه‌های بلـوغ زودرس احتمالی هستند، اما گاهی اوقات طبیعی هستند:
- رشد موهای ناحیه تناسلی زیر بغل یا صورت
- تعمیق صدا
- آکنه
- بوی بدن بزرگسالان
چه چیزی باعث بلوغ زودرس می شود؟
بلوغ معمولاً توسط غده هیپوتالاموس آغاز می‌شود. این ناحیه از مغز به غده هیپوفیز (غده‌ای به اندازه نخود در نزدیکی قاعده مغز) سیگنال می‌دهد تا هورمون هایی ترشح کند. این هورمون‌ها، تخمدان‌ها (در دختران) یا بیضه‌ها (در پسران) را برای تولید هورمون‌های جنسی تحریک می‌کنند.
به طور معمول، به ویژه در دختران، بلوغ زودرس به این علت رخ می‌دهند که مغز سیگنال‌ها را زودتر از آنچه باید ارسال می‌کند. هیچ مشکل پزشکی یا محرک دیگری به جز این وجود ندارد. در موارد بسیار کم، بلوغ زودرس ناشی از یک مشکل جدی‌تر، مانند تومور یا برخورد ضربه است. البته مشکلات تیروئید یا کیست‌های تخمدان نیز می‌تواند باعث بلوغ زودرس در دختران شود.
بلوغ زودرس در پسران کمتر (حدود ۵% آنها) شایع است و بیشتر به مشکل پزشکی و بیماری‌های ارثی مربوط می‌شود.
بیشتر بخوانید: خود ارضایی؛ فواید، عوارض + پاسخ سوالات عموم در زمینه خود ارضایی
بلوغ زودرس چه تاثیری بر کودکان دارد؟
وقتی بلوغ به پایان می‌رسد، رشد قد متوقف می‌شود. اسکلت‌های آنها بالغ می‌شود و رشد استخوان‌ها در سنین پایین‌تر از حد طبیعی متوقف می‌شود. بنابراین بچه‌های مبتلا به بلوغ زودرس که درمان نمی‌شوند، معمولاً به پتانسیل کامل قد بزرگسالان خود نمی‌رسند. جهش رشد اولیه آنها ممکن است در مقایسه با همسالان خود در ابتدا آنها را قد بلند کند.
بلـوغ زودرس می‌تواند از نظر عاطفی و اجتماعی هم برای کودکان سخت باشد. برای مثال، دخترانی که دچار بلوغ زودرس هستند، از پریود شدن یا بزرگی سینه‌های خود قبل از همسالان خود خجالت می‌کشند. حتی ممکن است احساسات و رفتارها نیز در کودکان مبتلا به بلوغ زودرس تغییر کند. دختران ممکن است بدخلق و تحریک‌پذیر شوند. در عوض پسرها تهاجمیتر شد‌ه و همچنین میل جنسی نامناسبی برای سن خود ایجاد می‌کنند.
بلوغ زودرس چگونه تشخیص داد‌ه می‌شود؟
اگر کودک شما علائم بلوغ زودرس جنسی را در سنین کمتر نشان داد، با پزشک صحبت کنید. احتمالا پزشک برای تشخیص بلـوغ زودرس، آزمایش خون را جهت بررسی سطوح بالای هورمون‌های جنسی تجویز کند. اشعه ایکس از مچ دست و دست کودک شما می‌تواند نشان دهد که آیا استخوان‌ها خیلی زود بالغ شده‌اند یا خیر.
به ندرت، آزمایش‌های تصویربرداری مانند MRI و مطالعات اولتراسوند برای رد علل غیرمعمول بلوغ زودرس مانند تومور در مغز، تخمدان یا بیضه انجام می‌شود.
بلـوغ زودرس چگونه درمان می‌شود؟
اگر فرزند شما بلوغ زودرس داشتـه باشد، پزشک ممکن است شما را برای درمان به یک متخصص غدد اطفال ارجاع دهد. به طور کلی هدف از درمان بلوغ زودرس، جلوگیری و کنترل عواملی از قبیل زیر است:
- متوقف یا حتی معکوس کرد‌ن رشد جنسی
- توقف رشد سریع و بلـوغ استخوانی که منجر به کوتاهی قد بزرگسالان یا شروع زودرس پریود می‌شود
بستـه به علت بلـوغ زودرس، پزشکان دو روش درمانی زیر را در پیش می‌گیرند:
- درمان علت یا بیماری زمینه‌ای
- کاهش سطح بالای هورمون‌های جنسی با دارو برای جلوگیری از رشد جنسی
در حال حاضر درمان هورمونی تایید شد‌ه با داروهایی به نام آنالوگ‌های LHRH امکان‌پذیر است. این هورمون‌های مصنوعی (ساخت انسان) تولید هورمون‌های جنسی در بدن را که باعث بلوغ زودرس می‌شوند، مسدود می‌کنند. نتایج مثبت این روش درمانی معمولاً در عرض یک سال پس از شروع درمان مشاهده می‌شود. آنالوگ های LHRH به طور کلی بی‌خطر هستند و معمولاً هیچ عارضه جانبی در کودکان ایجاد نمی‌کنند.
در دختران، اندازه سینه ممکن است پس از طی دوره درمانی کاهش یابد. در پسران نیز، آلت تناسلی و بیضه‌ها به اندازه مورد انتظار برای سن آنها کوچک می‌شوند. رشد قد نیز به میزان مورد انتظار برای کودکان قبل از بلوغ کاهش می‌یابد. به علاوه رفتار کودک هم معمولاً متناسب با سن او می‌شود.
مطلب پایانی
بلـوغ حساس‌ترین دوره در زندگی کودکان است که آنها را بعضا به احساسات ناخوشایند مواجه می‌سازد. با شروع این دوره تغییرات جسمی و روحی خاصی از قبیل تغییر سایز سینه‌ها (در دختران) و آلت تناسلی (در دختر و پسر) دیده می‌شود. والدین می‌توانند با مشاوره‌های دوستانه، کودکان خود را از رشد غیرطبیعی بدن آنها و یا موهای زائد رویید‌ه در نقاط حساسشان مطلع سازند.
در برخی از موارد کودکان علائم بلوغ را در سنین کمتر تجربه می‌کنند. علائم بلوغ زودرس در سنین کمتر از ۷سال در دختران و کمتر از ۹ سال در پسران ظاهر می‌شوند. در اغلب مواقع کودکان و والدین آنها به شدت از شروع بلوغ زودرس نگران می‌شوند، اما این عارضه قابل جلوگیری و درمان است. بنابراین جای هیچ نگرانی نیست. کافی‌ست با مشاهده اولین علائم بلوغ زودرس در دختر یا پسران خود آنها را نزد پزشک ببرید. پزشکان با راهکارهای پزشکی خاصی به بچه‌ها کمک می‌کنند تا پتانسیل قد بزرگسالی خود را حفظ کنند. آنها همچنین با طی دوره درمان خود، استرس عاطفی و اجتماعی ناشی از بلـوغ زودرس را محدود می‌کنند.
