سر خوردگی مهره های کمر نوعی آسیب است که در آن مهرههای ستون فقرات کمری از محل طبیعی خود به ستون فقرات منتقل می‌شوند. این بیماری باعث می‌شود یکی از مهرههای کمری روی مهره پایینی به سمت جلو بلغزد.
این لغزش مهره در بزرگسالان، شایع‌ترین علت ساییدگی غیرطبیعی غضروف و استخوان‌ها در افراد بالای ۵۰ سال است و اغلب در زنان شایع‌تر از مردان است. خوشبختانه در اکثر موارد درمان سرخوردگی مهرههای کمر با روشهای جراحی و غیر جراحی امکان پذیر است. در این مقاله از سایت آی آر مای شاپ به توضیح درباره سرخوردگی مهرههای کمر و روش درمان آن خواهیم پرداخت.
سرخوردگی مهرههای کمر یا اسپوندلولیستزی چه نوع عارضه ای است؟
واژه اسپوندیلولیستزی (سرخوردگی مهره) متشکل از دو واژه یونانی “اسپوندیلو” به معنای مهره ستون فقرات و “لیستزی” به معنای لغزش یا سرخوردگی است. در واقع سرخوردگی، لیزخوردگی، لغزندگی، لقی، جابجایی یا دررفتگی مهره کمری، همه به معنی ناپایداری مهرهها در ناحیه کمر است. چنین وضعیتی یکی از مشکلات ستون فقرات است که در آن یکی از مهرهها به سمت عقب یا جلو لغزش پیدا می‌کند و نسبت به مهره بعدی خود در موقعیتی عقب‌تر یا جلوتر قرار می‌گیرد.
قرار گرفتن مهره بالایی در موقعیتی جلوتر از مهره پایینی با نام آنتریولیستزیس (سرخوردگی قدامی) و قرارگرفتن مهرهی بالایی در موقعیتی عقب‌تر از مهرهی پایینی با نام رترولیستزیس (سرخوردگی خلفی) شناخته می‌شود.
سرخوردگی کمر یا اسپوندیلولیستزیس معمولاً در کودکان بین استخوان پنجم در قسمت تحتانی کمر (مهره کمر) و اولین استخوان در ناحیه خاجی (لگن) رخ می‌دهد. اغلب به دلیل نقص مادرزادی در آن ناحیه از ستون فقرات یا آسیب ناگهانی (تروما حاد) است.
انواع سرخوردگی مهرههای کمر که بهتر بشناسید
انواع سرخوردگی مهره کمر به پنج نوع اصلی تقسیم می‌شود که عبارتند از:
۱. سرخوردگی مهرههای کمر از نوع مادرزادی یا دیسپلاستیک
این نوع از سرخوردگی مهره کمری زمانی اتفاق می‌افتد که ستون فقرات نوزاد قبل از تولد به شکل ناقص شکل گرفته است، که موجب می‌شود مهرههای نامرتب فرد را در معرض خطر لغزش در مراحل بعدی زندگی قرار دهد.
۲. سرخوردگی مهرههای کمر از نوع ایستمی
در این نوع از سرخوردگی، بخش میانی مفصل مهرهها دچار اختلال یا نقص است. اگر این نقص در مهرهها وجود داشته باشد اما هنوز سرخوردگی مهره رخ نداده باشد، به آن اسپوندیلوزیس گفته می‌شود. هر گونه ترک یا شکستگی استخوان را ضعیف می‌کند و موجب سرخوردگی مهرهها می‌شود که در این صورت به آن اسپوندیلولیستزیس گفته می‌شود.
۳. سرخوردگی مهرههای از نوع دژنراتیو یا فرسایشی
این نوع از سرخوردگی مهره شایع ترین نوع آن است و به دلیل افزایش سن اتفاق می‌افتد. با گذشت زمان، دیسک‌هایی که مهرهها را محافظت می‌کنند، آب خود را از دست می‌دهند. با نازک شدن دیسک‌ها، احتمال اینکه از جای خود خارج شوند، بیشتر می‌شود.
انواع سرخوردگی مهره کمر که کمتر رخ می‌دهند عبارتند از:
۴. سرخوردگی مهرههای کمر از نوع تروماتیک
این نوع از سرخوردگی بر اثر وارد شدن ضربه یا فشار مستقیم به مهرهها، شکستگی جسم مهره، شکستگی تیغه‌های مهره و یا مفاصل فاشت رخ می‌دهد. وارد شدن ضربه میتواند باعث لغزش مهره کمر و جا به جایی به سمت جلو می‌شود. در واقع یک آسیب باعث لغزش مهرهها شود.
۵. سرخوردگی مهرههای کمر از نوع پاتولوژیک
این نوع از اسپوندیلولیستزیس زمانی اتفاق می‌افتد که بیمار مبتلا به یک بیماری مانند پوکی استخوان یا تومور باشد. در این شرایط کوچک‌ترین ضربه و فشار باعث ایجاد شکستگی‌های ریز یا سرخوردگی مهرهها خواهد شد.
۶. سرخوردگی مهرههای کمر پس از جراحی
این نوع لغزش مهره در نتیجه جراحی ستون فقرات رخ می‌دهد و بسیار نادر است. اما ممکن است برای بیمار درد و ناراحتی زیادی ایجاد کند و چه بسا جراحی مجدد برای بیمار نیاز شود.
چه عواملی سبب بروز سرخوردگی مهرههای کمر می‌شود؟
ممکن است به دلایل زیر احتمال ابتلا به اسپوندیلولیستزیس بیشتر باشد:
دو و میدانی؛ علت سرخوردگی مهرههای کمر
برخی ورزش‌های نامناسب ممکن است ستون فقرات را در حالت نامناسبی قرار دهد و موجب لغزش مهره کمر شود. ورزشکاران جوان (کودکان و نوجوانان) در ورزش‌هایی که باعث کشش ستون فقرات کمری می‌شوند، مانند ژیمناستیک و فوتبال، شرکت می‌کنند، بیشتر در معرض ابتلا به سرخوردگی مهره کمر هستند. لغزش مهره معمولاً در طول جهش رشد کودکان رخ می‌دهد. این عارضه یکی از شایع ترین دلایل کمر درد در نوجوانان است.
ژنتیک؛ علت دیگر سرخوردگی مهرههای کمر
برخی از افراد مبتلا به اسپوندیلولیستزیس ایستمی با نقص pars interarticularis متولد می‌شوند. این قطعه نازک استخوان مفاصل فاست را به هم متصل می‌کند، که مهرهها را مستقیماً در بالا و پایین به هم متصل می‌کنند تا یک واحد کاری تشکیل دهند که حرکت ستون فقرات را امکانپذیر می‌کند. نازک شدن دیسک‌های میان مهره احتمال شکستگی و لغزش مهرهها را بیشتر می‌کند. اسپوندیلولیستزیس دژنراتیو همچنین دارای یک جزء ژنتیکی بزرگ است. سابقه خانوادگی و ژنتیک در شکل صحیح و یا ناصحیح ستون فقرات مؤثر است.
سن: علت غیر قابل کنترل سرخوردگی مهرههای کمر
با افزایش سن، شرایط تخریبی ستون فقرات ممکن است ایجاد شود، که موجب سایش ستون فقرات و ضعیف شدن مهرهها می‌شود. افراد مسن مبتلا به بیماری‌های دژنراتیو ستون فقرات ممکن است در معرض خطر بیشتری برای اسپوندیلولیستزیس باشند. البته سرخوردگی مهره بر اثر کهولت سن بعد از ۵۰ سالگی شایع تر می‌شود.
ضربه و آسیب؛ علت شایع سرخوردگی مهرههای کمر
برخورد ضربه‌های محکم و بلند گرد اشیاء سنگین ممکن است سبب جابه‌جایی مهره از جای اصلی خود شود.
علائم سرخوردگی مهرههای کمر
علائم سرخوردگی مهره ممکن است از خفیف تا شدید متفاوت باشد. بسیاری از بیماران مبتلا به سرخوردگی مهره با هیچ گونه علامتی مواجه نمی‌شوند و حتی از ابتلا به این عارضه آگاه نیستند. مخصوصا کودکان تا سن ۱۸ سالگی علائم خاصی ندارند. اما پس از بروز علائم، اکثر بیماران از کمر درد رنج می‌برند. این درد معمولاً در کمر منتشر می‌شود و شبیه به رگ به رگ شدن و کشیدگی عضلانی است.
سرخوردگی مهره و جابه جایی مهرههای کمر گاهی نتیجه گرفتگی یا اسپاسم عضله‌های همسترینگ واقع در پشت ران است. عضله‌های منقبض همسترینگ باعث می‌شود تا بیمار گام‌های کوتاه‌تری بردارد و زانوها را هنگام راه رفتن اندکی خم کند. چنانچه مهره سر خورده به عصب فشار وارد کند، بیمار علائم زیر را تجربه می‌کند، علائم ممکن است شامل یکی از موارد زیر باشد:
- ضعف در پاها
- درد پایین کمر
- سفتی، سختی کمر
- سفتی عضلانی (عضله سفت همسترینگ)
- درد، بی حسی یا سوزن سوزن شدن در ران‌ها و باسن
- حساسیت در ناحیه مهره‌ای که در جای خود قرار ندارد.
روش تشخیص سرخوردگی مهرههای کمر
پزشک از شما سوالاتی در مورد علائم می‌پرسد و ستون فقرات شما را معاینه می‌کند. از شما خواسته می‌شود که پای خود را مستقیماً به طرف جلو بلند کنید. در صورتی که دچار لغزش مهره شده باشید احساس درد و ناراحتی خواهید داشت. سپس برای تأیید تشخیص به اسکن تصویربرداری نیاز خواهید داشت، که به کمک یکی از شیوه‌های زیر انجام می‌شود:
۱. اشعه ایکس ستون فقرات: به پزشک کمک می‌کند تا ببینند آیا مهره از جای خود تکان خورده یا خیر.
۲. سی تی اسکن یا اسکن MRI: برای دیدن ستون فقرات با جزئیات بیشتر یا دیدن بافت نرم مانند دیسک‌ها و اعصاب به طور دقیق کمک می‌کند.
درمان سرخوردگی مهرههای کمر با روش های جراحی و غیر جراحی
درمان سرخوردگی مهره به درجه لغزش، علائم، سن و سلامت کلی شما بستگی دارد. درمان اولیه در ابتدا توسط درمانهای ساده‌تر همچون داروهای درمانی، فیزیوتراپی و ترزیق استروئید به درون فضای مهرهها و ورزش‌های مخصوص سرخوردگی مهره کمر انجام می‌گیرد؛ تمامی تمرینات و حرکات کششی نیز باید توسط متخصص فیزیوتراپ صورت گیرد. این‌گونه روش‌ها به روشهای درمانی غیرجراحی معروف است و اغلب بیماران مبتلا به سرخوردگی به کمک این روش‌ها به بهبودی کامل دست می‌یابند. جراحی سرخوردگی مهره کمر نیز به عنوان آخرین مرحله از درمان سرخوردگی یا اسپوندلیوز در نظر گرفته می‌شود. روشهای درمانی غیر جراحی برای سرخوردگی مهرهها شبیه روش‌هایی است که برای بیماران مبتلا به کمر درد و یا درد پا استفاده می‌شود و میتواند از یک یا ترکیبی از روشهای درمانی زیر تشکیل شود.
درمانهای غیرجراحی سرخوردگی مهرههای کمر عبارتند از:
- استراحت؛ درمان سرخوردگی مهره کمراز فعالیت‌ها و ورزش‌های شدید اجتناب کنید و بهتر است چند روز را به استراحت بپردازید.
- مصرف دارو؛ درمان غیرجراحی سرخوردگی مهرههای کمر
در صورتی که سرخوردگی مهرهها باعث ایجاد درد شود پزشک داروهای مسکن را تجویز می‌کند. داروهای قابل استفاده شامل داروی ضدالتهاب غیراستروئیدی بدون نسخه (NSAID)، مانند ایبوپروفن (Motrin) یا ناپروکسن (Aleve)، می‌شوند.
تزریق اپیدورال؛ بهترین روش برای تسکین درد ناشی از لغزش مهره
در صورتی که داروهای خوراکی به کاهش درد کمک نکند، تزریق اپیدورال میتواند به رفع مشکل کمک موثر نماید. چون داروهای استروئیدی مستقیماً به ناحیه آسیب دیده تزریق می‌شود سرعت کاهش درد و التهاب را تسریع می‌بخشد. در مورد شکستگی یا ترک خوردگی پارس، تزریق را می‌توان با لیدوکائین و استروئید به منظور تشخیص بهتر مشکل و نیز تسکین درد بیمار انجام داد.
فیزیوتراپی؛ یکی از موثرترین روش‌ها برای درمان سرخوردگی کمر
فیزیوتراپیست میتواند تمرینات هدفمندی را در راستای تقویت عضلات شکم (شکم) و کمر به شما آموزش دهد. روشهای فیزیوتراپی شامل درمانهای فعال و غیر فعال (انفعالی) است.
درمانهای غیر فعال فیزیوتراپی میتواند به ریلکس کردن بیمار و بدن وی کمک کند. روشهای فعال مربوط به انجام تمرین‌های حرکتی هستند که میتوانند بدن شما را تقویت کرده و به پیشگیری از برگشت مجدد درد ناشی از سر خوردگی مهرهها کمک کنند. تمرینات روزانه اغلب پس از چند هفته درد را تسکین می‌دهد.
استفاده از بریس؛ درمان سرخوردگی کمر با هدف ثابت نگه داشتن مهرههای کمر
بستن بریس هنگام ایجاد مشکل سر خوردگی مهرهها، به علت اینکه مهرهها در محل مناسب خود قرار نداشته و دچار لغزش شده‌اند، میتواند به تثبیت ستون فقرات شما کمک کند. بریس حرکت را محدود می‌کند تا شکستگی‌ها بهبود یابد.
هدف استفاده از این ابزارهای کمکی کاهش بخشی از درد بیمار و حمایت از ستون فقرات تا زمانی است که مشکل ایجاد شده برای بیمار درمان شود.
چگونه بفهمم که برای درمان سرخوردگی کمر به روش جراحی نیاز دارم؟
اغلب اوقات، درمان غیرجراحی میتواند علائم شما را تسکین دهد. اگر سرخوردگی کمر شما، درجه بالا دارد، درد شدید است یا روشهای غیرجراحی در درمان موفقیت آمیز نبوده است، ممکن است به جراحی نیاز داشته باشید. اهداف جراحی سرخوردگی مهرههای کمر شامل موارد زیر است:
۱.درد ناشی از عصب تحریک شده را تسکین دهید.
۲. ستون فقرات را در جایی که مهره لیز خورده است تثبیت کنید.
۳. تندرستی خود را دوباره به دست آورید.
در حین جراحی سرخوردگی کمر چه اتفاقی می‌افتد؟
جراحی برای کمر درد ناشی از اسپوندیلولیستزیس معمولاً شامل رفع فشار ستون فقرات به تنهایی یا آمیخته با فیوژن است. رفع فشار به تنهایی تقریباً هرگز در اسپوندیلولیستزی ایستمی انجام نمی‌شود. مطالعات نشان می‌دهد که ترکیب فیوژن با رفع فشار، نتیجه بهتری نسبت به رفع فشار به تنهایی دارد.
- جراحی رفع فشار: در طی یک جراحی رفع فشار، جراح استخوان و دیسک را از ستون فقرات خارج می‌کند. این روش به اعصاب داخل کانال نخاعی فضا و در نتیجه درد را تسکین می‌دهد.
- جراحی فیوژن: برای جراحی فیوژن، جراح شما دو مهره آسیب دیده را به هم متصل می‌کند. با بهبودی، دو استخوان متصل شده به یک استخوان تبدیل می‌شوند و حرکت بین دو مهره را از بین می‌برند.
آیا اسپوندیلولیزیس (سرخوردگی مهره) همان اسپوندیلولیز است؟
اسپوندیلولیز و اسپوندیلولیستزیس هر دو باعث کمردرد می‌شوند. آنها به هم مرتبط هستند اما یکسان نیستند، اسپوندیلولیز، این نقص ستون فقرات یک شکستگی استرسی یا ترک در استخوان‌های ستون فقرات است. این عارضه اغلب در ورزشکاران جوان رایج است.
اما اسپوندیلولیستزیس، این حالت زمانی رخ می‌دهد که یک مهره از جای خود خارج می‌شود و روی استخوان زیر آن قرار می‌گیرد. اسپوندیلولیز ممکن است باعث اسپوندیلولیستزیز شود، زمانی که یک شکستگی استرسی باعث لغزش شود. همچنین ممکن است مهره به دلیل یک بیماری دژنراتیو از جای خود خارج شود. دیسک‌های بین مهرهها و مفاصل فاست (دو قسمت پشتی هر مهره که مهرهها را به هم متصل می‌کنند) ممکن است فرسوده شوند.
استخوان مفاصل فاست در واقع دوباره و بیش از حد رشد می‌کند و باعث ایجاد یک سطح ناهموار و ناپایدار می‌شود و لغزش مهرهها را به دنبال دارد. وقتی مهره از جای خود می‌لغزد، به استخوان زیر آن فشار وارد می‌کند. اکثر موارد اسپوندیلولیستزیس علائمی ایجاد نمی‌کند.
سوالات متداول در زمینه سرخوردگی مهرههای کمر
آیا سرخوردگی مهره به خودی خود از بین میرود؟
این بیماری به خودی خود از بین نمیرود، اغلب میتوانید از طریق استراحت، دارو درمانی و فیزیوتراپی تسکین پیدا کنید.
آیا درمان سرخوردگی کمر با روشهای جراحی و غیر جراحی امکانپذیر است؟
درمانهای غیرجراحی نمیتوانند ترک یا لغزش را برطرف کنند، اما میتوانند درد طولانیمدت را تسکین دهند. جراحی میتواند فشار روی اعصاب را کاهش دهد، مهرهها را تثبیت کند و قدرت ستون فقرات شما را بازگرداند.
آیا سرخوردگی کمر بعد از مرحله درمان دوباره برمی‌گردد؟
خیر، بیشتر اوقات، پس از بهبودی و جراحی اسپوندیلولیستزیس، درد از بین میرود. میتوانید به تدریج فعالیت‌های خود را از سر بگیرید تا زمانی که به عملکرد و حرکت کامل برگردید.
