ساییدگی کشکک زانو یکی از انواع آسیب‌هایی است که به علت نرمی عضروف پشت اسخوان زانو اتفاق می‌افتد. زانو جزو قسمت‌های حساس و آسیب‌پذیر بدن است و دردهای این ناحیه باید به موقع درمان شوند. بی‌توجهی به درمان ساییدگی کشکک زانو، مشکلات حرکتی زیادی برای فرد مبتلا به وجود میآورد که با عوارض جبران‌ناپذیری همراه است.
در این مقاله از سایت اینترنتی آی آر مای شاپ، به بررسی کلی ساییدگی کشکک زانو، انواع، علت، علائم و راه‌های درمان آن می‌پردازیم.
ساییدگی کشکک زانو چه نوع بیماری است؟
ساییدگی کشکک زانو یا کندرومالاسی عارضه‌ای ناخوشایند برای مفصل زانو است که باعث از بین رفتن خاصیت ارتجاعی غضروف پشت کشکک زانو همراه با زانو درد می‌شود. غضروف پشت زانو، جزو غضروف‌های سفت و قطور بدن است که آسیب دیدن آن، باعث نرمی و ساییدگی کشکک زانو و ایجاد اختلال حرکتی می‌شود. این بیماری را مقدمه آرتروز زانو می‌دانند که درمیان سالمندان شایع است.
انواع ساییدگی کشکک زانو | ۴ درجه ساییدگی زانو به شکل است؟
ساییدگی کشکک زانو انواع و درجات مختلفی دارد که در ادامه به هر یک از آنها می‌پردازیم:
ساییدگی اولیه: این ساییدگی‌ها در مفاصل سالم، ظاهر می‌شوند و معمولا افراد بالای ۵۰ سال را درگیر می‌کنند؛ به‌طوری‌که نزدیک به نیمی از افراد بالای ۶۵ سال گرفتار بیماری آرتروز زانو می‌شوند. این نوع از آرتروز یا ساییدگی، خفیف است اما احتمال دارد در ۱۰% موارد تشدید یابد.
ساییدگی ثانویه: این ساییدگی‌ها در مفاصلی ظاهر می‌شوند که از قبل آسیب دیده‌اند. شدت گرفـتن آسیب‌ها نیز به آرتروز زانو ختم می‌شود. مفاصلی که دچار آسیب‌هایی مانند عفونت، شکستگی و منیسک یا لطمه دیدن رباط‌ها شده‌اند، در معرض این ساییدگی‌ها قرار دارند.
پزشک معالج از طریق آرتروسکوپیک درجه بیماری را تشخیص خواهد داد.
- درجه یک: تغییرات اولیه سبب بروز فیشر یا شقاق غضروف می‌شود.
- دو: با افزایش تراکم مفصل، شکستگی‌هایی در استخون ایجاد می‌شود.
- سه: باعث از بین رفتن پی‌در‌پی غضروف در هر شکستگی می‌شود.
- چهار: استخوان ساب کندرال زیر غضروف بیرون می‌زند.
ساییدگی‌های درجه چهار، دشوارترین نوع ساییدگی است و در اثر برخورد استخوان‌ها به همدیگر ایجاد می‌شود.
درجات مختلف ساییدگی کشکک زانو
ساییدگی کشکک زانو با چه علائمی بروز می‌کند؟
در اولین مراحل ساییدگی زانو، فرد هیچ‌گونه علائمی ندارد. اما با شدت گرفتـن بیماری، این نشانه‌ها ظاهر می‌شوند:
- خم شدن زانو
- پرانتزی شدن زانوها
- ضعف و ناپایدرای عضلات زانو
- خشکی و سفتی مفصل زانو
- عدم حرکت صحیح مفاصل زانو
- صدای تق‌تق زانو هنگام حرکت
- سست و نحیف بودن عضلات زانو
- احساس سایش زانو هنگام حرکت
- درد زانو هنگام حرکت یا در انتهای روز
- ورم زانو در پی تشکیل استخوان اضافی
علل ایجاد ساییدگی کشکک زانو
ساییدگی کشکک زانو به علل مختلفی ایجاد می‌شود که عبارتند از:
- ژنتیک و وراثت: افراد یک خانواده به طور ارثی دچار ساییدگی زانو می‌شوند.
- راه رفتن نادرست: حمل اجسام سنگین هنگام راه رفتن از علل ساییدگی زانو است.
- افزایش سن: کهولت سن به‌خودی خود عامل ایجاد نرمی غضروف و آسیب‌های ناحیه زانو است.
- آرتروز زانو: نابودی غضروف‌ها و رشد غیرطبیعی زایده‌های استخوانی باعث ایجاد آرتروز زانو خواهد شد.
- جنسیت: آمارها نشان داده‌اند که درصد ابتلا به ساییدگی زانو در بانوان ۵۰ سال به بالا، بیشتر از مردان است.
- اضافه وزن: افراد چاق به علت بالا بودن وزنشان، فشار زیادی به زانو وارد می‌کنند و بیشتر دچار ساییدگی می‌شوند.
- نحوه نشستن غلط: چمباتمه زدن و چهار زانو نشستن به مدت طولانی نیز علت ساییدگی کشکک به شمار می‌رود.
- آسیب‌های وارد شده به زانو: شکستگی و دررفتگی، پارگی مینیسک و رباط‌های زانو هنگام ورزش، از اصلی‌ترین علل ساییدگی کشکک زانو است.
- انجام ورزش‌های واکنشی به مدت طولانی: ورزش‌هایی مانند فوتبال، بسکتبال، تنیس و دو استقامتی از عوامل به وجود آورنده ساییدگی زانو محسوب می‌شوند.
- اختلالات محوری زانو: ناهماهنگی ماهیچه‌های پیرامون استخوان، به کشیدگی استخوان کشکک روی استخوان ران می‌انجامد، که ساییدگی را در پی خواهد داشت.
ساییدگی کشکک زانو با چه روش‌هایی قابل تشخیص است؟
برای تشخیص دقیق نوع ساییدگی و بهترین راه درمان آن، حتماً باید به پزشک متخصص ارتوپد مراجعه کنید. پزشک معالج پس از معاینات دقیق، از طریق آزمایش، مشکل را شناسایی می‌کند. به این ترتیب شما در می‌‌یابید آسیب زانوی شما از نوع کشیدگی، در رفتگی و پارگی رباط یا تاندون و مینیسک است.
پزشک با این روش‌ها، مشکل اصلی و نحوه درمان را مشخص می‌کند:
- معاینه زانو از طریق لمس آن: برای تشخیص درد و التهاب یا تورم زانو و پی بردن به میزان آن، پزشک نواحی خاصی از زانوی شما را لمس خواهد کرد.
- حرکت دادن فیزیکی پاها و زانوها: برای تشخیص میزان توان حرکتی پا و زانو، پزشک زانوی بیمار را خم و راست می‌کند.
- آزمایش اشعه ایکس: برای تشخیص دقیق نوع بیماری، در وهله اول تصویربرداری از زانو را از طریق اشعه ایکس انجام می‌دهند.
- سی‌تی‌اسکن و امآرآی: تشخیص قطعی‌تر و دقیق بیماری از طریق این عکس‌برداری‌ها انجام می‌گیرد.
تمامی آزمایش‌ها، پزشک را در زمینه تشخیص انواع مشکلات از جمله موارد زیر یاری خواهد کرد:
- وجود کیست
- کاهش ارتفاع غضروف
- سفتی استخوان زیر غضروف
- رویت استخوان‌های زیاد حوالی مفصل زانو
تصویربرداری از ساییدگی کشکک زانو
روش‌های جلوگیری از ساییدگی کشکک زانو
با رعایت نکات زیر از بروز زانو درد و ساییدگی مفصل جلوگیری و به حفظ سلامتی خود کمک کنید:
۱- با رعایت رژیم غذایی و تغییر سبک زندگی از چاقی و افزایش وزن جلوگیری کنید.
۲- قبل از ورزش حتماً پنج دقیقه بدن خود را گرم کنید و بعد تمرینات کششی را انجام دهید.
۳- هنگام ورزش، شدت و مدت آن را به تدریج افزایش دهید و از تغییر ناگهانی شدت و زمان ورزش بپرهیزید.
۴- برای ورزش‌هایی مانند دویدن از کفش‌های طبی و ورزشی استفاده کنید تا کفی آنها توانایی جذب ضربات و شوک‌های وارده را داشته باشد.
۵- همیشه عضلات چهارسر ران خود را قوی نگه دارید.
۶- از نشستن‌های طولانی به شکل دوزانو و چهارزانو و استفاده از توالت‌های سنتی خوددرای کنید.
۷- به کمک آب درمانی و راه رفتن در قسمت‌های کم‌عمق آب استخر، از بروز ساییدگی‌های زانو پیشگیری کنید.
چگونه ساییدگی کشکک زانو را درمان کنیم؟
ساییدگی کشکک زانو جزو بیماری‌های سخت و دردناکی است که به‌سادگی قابل بهبود نیست. به همین سبب با مشاهده اولین نشانه‌های ساییدگی، با رعایت توصیه‌های پزشکی لازم، به جلوگیری از پیشرفت بیماری کمک کنید. بهتر است ورزش و تمرینات بدنی را در برنامه روزانه خود بگنجانید و تا حدودی سبک زندگی خود را تغییر دهید. در نحوه راه رفتن و نشستن خود دقت و از افزایش وزن جلوگیری کنید.
روش‌های درمان ساییدگی کشکک زانو عبارتند از:
- درمان خانگی
- طب سنتی
- فیزیوتراپی
- کایروپراکتیک (ماساژ درمانی)
- لیزرتراپی
- اوزون تراپی
- الکتروتراپی
- اولتراسوندتراپی
- تحریکات الکتریکی
- گرما و سرما درمانی
- آب‌درمانی
- دارو درمانی
- ورزش‌درمانی
- تزریق پی‌آر‌پی
- تزریق کورتیکو استروئید
- جراحی
- آرتروسکوپی
- استئوتومی
- آرتروپلاستی (تعویض مفصل زانو)
- سفت کردن رباط‌ها
درمان خانگی ساییدگی کشکک زانو
با رعات برخی نکات، به‌راحتی ساییدگی کشکک زانو در خانه درمان می‌شود:
۱- تا حد امکان از حرکت شدید و غیرضروری مفصل زانو به منظور کاهش درد بپرهیزید
۲- از مصرف بی‌رویه مسکن‌های ضد درد مانند استامینوفن یا ایبوبروفن خودداری کنید
۳- استفاده از کمپرس سرد و گرم به افزایش گردش خون و کاهش درد و تورم و در نتیجه بهبود ساییدگی زانو کمک خواهید کرد
۴- به کمک بانداژ سفت و محکم استخوان کشکک، محور استخوان اصلاح می‌شود و اثرات سودمندی را در پی خواهد داشت
۵- برای افزایش قدرت عضلانی مفصل زانو، تمرینات فیزیوتراپی مختص زانو را زیر نظر پزشک انجام دهید
بیشتر بخوانید: زانوبند زاپیامکس؛ روشی ایده آل برای تسکین درد زانو
درمان ساییدگی کشکک زانو با طب سنتی
مطالعات نشان می‌دهد بیشتر درد و ورمهای زانو به سبب رژیم غذایی غلط و خورد‌ن سردیجات است. به همین سبب لازم است توصیه‌های زیر را در برنامه روزانه خود قرار دهید:
- بادکش طرفین زانو
- پیاده روی به مدت ۱۵ دقیقه در روز
- اجتناب از مصرف روغن‌های ناسالم
- پرهیز از پوشیـدن کفش و صندل پاشنه‌بلند
- خورد‌ن یک قاشق مرباخوری اسپند در شب‌ها
- خورد‌ن یک قاشق مرباخوری عسل به صورت ناشتا
- ماساژ زانو و ساق پا با روغن سیاهدانه یا بادام به مدت ۴۰ روز
- مصرف روغن ارده کنجد، روغن زیتون و روغن‌های حیوانی در پخت‌و‌پز
- زالو درمانی (به افراد کم‌خون، زیر ۱۸ سال و زنان باردار توصیه نمی‌شود)
درمان ساییدگی کشکک زانو با فیزیوتراپی
فیزیوتراپی راه‌حلی ایمن، مطلوب و اثربخش برای درمان مشکلات و دردهای عضلانی است که به بهبود ساییدگی مفصل زانو نیز کمک می‌کند. این روش درمانی با صرف هزینه‌ای متعادل، بدون دردسر و با مراجعه به مراکز درمانی قابل اجرا است.
فیزیوتراپیست با توجه به تجویز پزشک و بررسی وضعیت کلی بیمار، تمرینات خاصی را برای او در نظر خواهد گرفت. با انجام مرتب و دقیق این تمرینات، تغییرات چشمگیری مشاهده خواهد شد:
- بهبود ضعف رباط‌ها
- کاهش تورم و التهاب
- افزایش دامنه حرکتی
- انعطاف‌پذیری بهتر مفاصل
- تحریک و ترمیم بافت‌ها از جمله عصب
- تسکین درد و فشار بر ناحیه آسیب‌دیده
- افزایش گردش خون در بافت‌های آسیب‌دیده
- رفع خشکی و گرفتگی و اسپاسم‌های عضلانی
در مجموع تمامی تمرینات فیزیوتراپی بدون عوارض جانبی است و هر یک تأثیر ویژه‌ای در بهبود مشکلات عضلانی دارند. با این وجود، برخی تمرینات فیزیوتراپی مناسب برای درمان ساییدگی زانو عبارتند از:
گرما درمانی و سرما درمانی
استفاده از کمپرس سرد و گرم، یکی از راحت‌ترین کارهای موثر در درمان زانودرد است. در بعضی موارد پزشک فیزیوتراپیست هم این روش را پیشنهاد می‌دهد و اقدامات لازم را انجام خواهد داد. این روش درمانی موجب کاهش درد و تورم و افزایش گردش خون می‌شود. در نتیجه تأثیر بسزایی در بهبود آسیب‌های زانو خواهد داشت.
کایروپراکتیک یا ماساژ درمانی
در این روش، فیزیوتراپیست به کمک ترفندهای صحیح از جمله حرکت دایره‌ای با دست، محل آسیب‌دیده را ماساژ می‌دهد. بدین صورت گردش خون آن ناحیه افزایش می‌یابد و اثرات شگفتی در کاهش درد و تورم زانو خواهد داشت.
لیزر تراپی
گاهی فیزیوتراپیست‌ها اشعات و نورهای لیزری را به نواحی آسیب‌دیده می‌تابانند. به کمک این روش، ساییدگی‌ها و آسیب‌های زانو به طرز چشمگیری کاهش می‌یابد و التهاب زانو نیز رفع می‌شود.
الکتروتراپی
به تمامی درمان‌هایی که با اعمال و انتقال جریان الکتریکی کنترل‌شده از طریق دستگاه‌های مختلف انجام می‌شود، الکتروتراپی می‌گویند.
تحریکات الکتریکی
گاهی فیزیوتراپیست به کمک دستگاه انتقال‌دهنده جریان الکتریکی یک ولتاژ کنترل‌شده را تعیین می‌کند و الکترودهای این جریان را به زانو انتقال می‌دهد. این روش، موجب تحریک، ترمیم و بهبود رباط‌ها و بافت‌های آسیب‌دیده و غضروف‌ها می‌شود و در نتیجه ساییدگی زانو را بهبود می‌بخشد.
اوزون تراپی
در این شیوه از درمان‌های فیزیوتراپی، به کمک گاز اوزون، التهاب و تورم ناحیه صدمه‌دیده کم می‌شود. همچنین با افزایش جریان خون در بافت‌های آسیب‌دیده، بهبودی قابل توجهی در آسیب‌ها حاصل می‌شود. علاوه بر این با تزریق گاز اوزون در مفصل زانو، بافت‌های آسیب‌دیده زانو تحریک و ترمیم می‌شوند. در این صورت روال درمانی زانو با سرعت بیشتری پیش خواهد رفت.
اولتراسوندتراپی
امواج اولتراسوند یا فراصوت، نوعی از امواج هستند که موجب تحریک و ترمیم بافت‌ها می‌شوند. آنها به طرز شگفتی دردهای عضلانی ناحیه زانو (چه در جلو چه در عقب یا کشکک آن) را تسکین می‌دهند. با پیشرفت علم و تکنولوژی، این امواج در تجهیزات پزشکی خاصی همچون اسپیلاوایزر و زاپیامکس هم گنجانده شده است. با خرید و تهیه یک زانوبند اسپیلاوایزر، به‌راحتی مشکلات عضلانی زانوی خود را در خانه درمان کنید.
درمان ساییدگی کشکک زانو با آب درمانی
آب درمانی از جمله روش‌های درمانی دلخواه و مورد علاقه اکثر بیماران و حتی افراد عادی است. با انجام ورزش‌های داخل آب، عضلات اطراف زانو تقویت می‌شوند و دامنه حرکتی افراد افزایش می‌یابد.
درمان ساییدگی کشکک زانو با دارو
در صورتی‌که با درمان خانگی، فیزیوتراپی یا ورزش، درد و ورم زانو کاهش نیافت، مصرف داروهای مسکن برای بهبود درد زانوی زیر اثربخش خواهند بود:
- دولوگزتین
- استامینوفن
- داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی
سایر داروهای مربوط به آرتروز و ساییدگی زانو باید حتماً زیر نظر پزشک تجویز و مصرف شوند.
درمان ساییدگی کشکک زانو با ورزش
ورزش کردن و انجام تمرینات ملایمی مانند دوچرخه‌سواری، قایق‌رانی، شنا، پیاده‌روی و ورزش‌های هوازی آبی و تای‌چی به تسکین درد عضلات و ساییدگی زانو کمک قابل توجهی خواهد کرد. از انجام ورزش‌های پرشی و پرتحرک مثل دویدن، به شدت بپرهیزید.
بهترین‌های ورزش‌های مناسب برای بهبود ساییدگی زانو عبارتند از:
- اسکوآت
- قرار گرفتـن روی پنجه پا
- حرکت پله یا استپ آپ
- جدا کردن زانوها از پهلو
- راه رفتـن و دوچرخه زدن در آب
- قدم برداشتن رو به جلو و عقب
- بلند کردن پا به صورت صاف از جلو
- بلند کردن پاها در حالت درازکشیده
- حرکت کششی ساق پا و پشت ران
- انقباض قسمت داخلی عضله چهار سر ران
ورزش های مناسب برای ساییدگی کشکک زانو
درمان ساییدگی کشکک زانو با عمل جراحی
رفتن زیر تیغ جراحی، آخرین راه‌حل درمانی پیش رو برای درمان بیماری‌ها است که اکثر افراد از آن واهمه دارند. با این حال در مورادی که درد بهبود نیابند، باید از روش جراحی کمک گرفت. این روش درمانی سختی‌ها و هزینه‌های زیادی دارد، اما در برخی موارد، نجات جان انسان در گرو همین روش است.
جراحی‌های مناسب برای درمان ساییدگی کشکک زانو عبارتند از:
- آرتروسکوپی: نوعی از جراحی است که طی آن جراح برش بسیار ریزی در ناحیه آسیب دیده پدید میآورد و دوربین بسیار کوچکی به نام آرتروسکوپ را داخل زانو فرو می‌کند. با این روش، مشکلات موجود در زانو فع خواهد کرد.
- استئوتومی: این روش برای مفاصل شکسته به کار می‌رود. پزشک جراح طی این روند با اره کردن استخوان شکستـه یا برداشتن آن، شکستگی‌های موجود را رفع می‌کند. بنابراین شکل و ساختار استخوان تغییر می‌کند و طول استخوان نیز اصلاح می‌شود.
- آرتروپلاستی (تعویض مفصل زانو): آخرین و سخت‌ترین نوع جراحی است که برای درمان دردهای بسیار شدید و تحمل‌ناپذیر کاربرد دارد. در این روش درمانی، گاهای نوعی پلاستیک بسیار مقاوم در بین مفاصل مصنوعی جای داد‌ه می‌شود تا حرکت آنها روی هم آسان شود.
- سفت کردن رباط‌ها: در مواردی که کشکک زانو سر جای خود تراز نباشد، باید عضلات چهار سر ران تراز شوند. در این روش جراح باید رباط‌ها را در لبه‌های داخلی و خارجی زانو سفت کند.
تزریق پی‌آر‌پی
پی‌آر‌پی یا همان پلاسمای غنی از پلاکت، یکی از روش‌های بدون جراحی است که برای درمان ساییدگی مفصل زانو به کار می‌رود. در این روش درمانی، خون خود بیمار را درون دستگاه سانتریفیوژ قرار می‌دهند.
درون این دستگاه اجزای مختلف خون با چرخش سریع و با کمک نیروی گریز، از یکدیگر جدا می‌شوند. در انتها، محلولی غنی از پلاکت‌های خونی استخراج می‌شود که محلول نام‌برده را به پوست تزریق می‌کنند.
تزریق کورتیکو استروئید
هنگامی‌که مصرف دارو در درمان ساییدگی موثر واقع نشود و فرد قادر به انجام جراحی نباشد، تزریق کورتون درد زانو را موقتا آرام خواهد کرد. این روش درمانی، برای مدت زمان کوتاهی شما را از شر زانو درد و گرفتاری‌های آن خلاص می‌کند.
در این روش، ابتدا مسیر سیگنالی سلولی که مسئول ایجاد التهاب است، قطع می‌شود. پس بافت به وجود آورنده التهاب از کار می‌افتد. در نتیجه درد و ورم شما کاهش می‌یابد و به شما امکان حرکت خواهد داد. البته بعد از تزریق، حدود چند ساعت تا چند روز طول می‌کشد تا کورتیکواستروئیدها با ناحیه مورد نظر در تعامل قرار گیرند. پس از برقراری این تعامل، علائم درد به سرعت بهبود می‌یابند و درد برای چند هفته ازبین می‌رود. سپس کورتیکواستروئیدها به آرامی تخریب می‌شوند و عموماً درد زانو به شکل اول خود بازمی‌گردد.
جمع‌بندی
ساییدگی کشکک زانو از جمله آسیب‌های وارده بر مفصل زانوی جوانان و میانسالان است. این بیماری در اثر نرمی غضروف پشت استخوان کشکک زانو ایجاد می‌شود و گاهی از شدت درد، فرد توانایی حرکتی خود را از دست می‌دهد. البته این بیماری به دو نوع اولیه و ثانویه تقسیم می‌شود.
اگرچه ساییدگی کشکک جزو بیماری‌های بسیار سختی است که به آرتروز زانو ختم می‌شود، روش‌های درمانی متنوعی برای درمان این عاضه وجود دارد. پس از شناسایی و تشخیص دقیق نوع بیماری و شدید یا خفیف بودن آن، راهکار درمانی متناسبی برای آن انتخاب خواهد شد. تشخیص و شناسایی علت، نوع و راه درمان ساییدگی بر عهده پزشک است. با انجام آزمایش‌ها و بررسی‌های لازم، پزشک تشخیص دقیق خود را اعلام خواهد کرد.
روش‌های درمانی ساییدگی کشکک زانو از آب‌درمانی و روش‌های خانگی تا جراحی‌های سخت و شدید متغیرند و به نوع و شدت درد بستگی دارد. با این حال، همیشه پیشگیری بهتر از درمان است. پس با راهکارهایی ساده، از بروز مشکلات به خصوص دردهای عضلانی و زانو درد یا ساییدگی کشکک، پیشگیری کنید.
