رباط جانبی داخلی از اجزای تشکیل دهنده زانو است. زانو از استخوان، مفصل، رباط صلیبی، تاندون تشکیل شده که رباط‌ها نقش مهمی در استحکام و ثبات زانو ایفا می‌کند. MCL به همراه دیگر رباط‌های موجود در زانو وظیفه اتصال استخوان‌ها به یکدیگر و پایداری آن‌ها را بر عهده دارد. رباط جانبی داخلی همانند دیگر رباط‌ها، استخوان ران (femur) را به استخوان ساق (درشت نی) متصل می‌کند.
رباط MCL زانو به طور خلاصه مانع از پیچ خوردگی و گردش بیش از حد زانو به سمت داخل می‌شود. باید بدانید که بیشتر افرادی که در معرض پارگی رباط جانبی زانو قرار میگیرند، ورزشکاران هستند. ورزشکارانی که بیشتر دچار پارگی رباط جانبی داخلی MCL می‌شوند در رده سنی ۱۶ تا ۵۰ سال هستند. در ادامه با نحوه تشخیص و علائم آسیب رباط جانبی داخلی در سایت آی آر مای شاپ آشنا خواهید شد.
رباط جانبی داخلی چیست؟ آشنایی با انواع رباط‌ها
یکی از اجزای زانو که نقش بسیار مهمی در ثبات زانو ایافا می‌کند؛ رباط (لیگمان‌ها) هستند. رباط جانبی داخلی عضویی از سه رباط موجود در زانو است. هر چهار رباط وظیفه اتصال استخوان ها به یکدیگر و حفظ پایداری زانو را برعهده دارند. رباط MCL، بافت باریک و ضخیم بوده که طول آن به ۸-۱۲ سانتی متر می‌رسد . کلمه (medial) به معنای وسط است. به این دلیل رباط وسط گفتـه می‌شود که رباط در داخل زانو قرار دارد بدین معناست که در نزدیکی خط وسط بدن شما قرار دارد.
به طور کل زانو از چهار رباط یا لیگمان تشکیل شده که این رباط ها عبارت اند از:
- رباط صلیبی قدامی (ACL)
- رباط صلیبی خلفی (PCL)
- رباط جانبی داخلی (MCL)
- رباط جانبی خارجی (LCL)
چرا رباط جانبی MCL زانو پاره می شود؟
اگر به قسمت خارجی زانو ضربه یا دچار چرخش شود، رباط جانبی داخلی زانو بیش ازحد کش آمد‌ه و در موارد شدید‌تر پاره می‌شود. بیشتر ورزشکاران از جمله فوتبالیست ها در معرض پارگی لیگامان های جانبی هستند. معمولا فوتبالیست ها بیشتر در معرض آسیب دیدن قسمت خارجی زانو هستند. البته باید بدانید به علت بودن متصل بودن این رباط به مینسک زانو، در بعضی از کشیدگی رباط MCL، مینیسک نیز آسیب می‌بیند. علت دیگر آسیب به رباط MCL می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تصادف های رانندگی
- وارد شدن ضربه در ورزش‌های مثل فوتبال و بسکتبال
- پرش از ارتفاع بلند و فرود ناخوشایند
- کشش بیش از حد
- بلند کردن اجسام سنگین
لیگمان ها به ۳ درجه تقسیم می‌شوند.
- درجه یک: آسیب درجه یک را نمی‌توان پارگی توصیف کرد. این بدین معناست که رباط کشید‌ه شده است یا در حد خیلی خفیفی دچار یک پارگی میکروسکوپی شده باشد. فرد مبتلا به پارگی رباط صلیبی درجه یک به میزان خیلی کمی درد و التهاب را تجربه می‌کند. همچنین زانو ثبات خود را حفط می‌کند.
- درجه دو: آسیب درجه دو نوع متوسط و پر از التهاب پارگی رباط جانبی زانو است. در صورتی که پارگی رباط MCL زانوی شما از نوع درجه دو باشد، احساس شل بودن زانو را تجربه می‌کنید. شلی زانو ممکن است در اثر پارگی نیمه و کش آمد‌ن بیش از حد این رباط باشد.
- درجه سه: بدترین نوع پارگی رباط MCL میتواند از نوع درجه سه باشد. پارگی درجه سوم بدین معناست، که زانو دچار التهاب و درد زانو شدید شده همچنین، زانو تماماً بی‌ثبات و ناپایداراست. باید بدانید که پارگی نوع یک و دو در ۸۰% موارد نیاز به جراجی ندارد. اما تنها راه درمان پارگی رباط جانبی از نوعه سه عمل جراحی است.
پارگی رباط جانبی داخلی؛ نشانه‌های آشکار و پنهان
هرکسی در طول زندگی خود ممکن است پارگی رباط MCL را تجربه کند. باید بدانید حدود ۴۰% از آسیب های زانو به رباط MCL مربوط می‌شود. البته یکی از ساده و پیش‌پا افتاده‌ترین نشانه‌های پارگی رباط جانبی داخلی درد است. البته باید بدانید که بستـه به شدت و نوع پارگی علائم شما نیز میتواند متفاوت باشد. اما در روز های اولیه، مواردی مثل درد، حساسیت به لمس زانو و کبودی را نیز احساس خواهید کرد. دیگر علائم پارگی رباط صلیبی زانو عبارت اند از:
- درد و التهاب که به مرور بیشتر شود
- شندید‌ن صدای تقـه یا ترکید‌ن در زمان آسیب دیدگی
- حساسیت به لمس در زانو و اطراف آن
- سفتی و ورم زانو
- ناپایداری: البته علائم بی ثباتی و ناپایداری زانو در درجه دو و سه پدیدار می‌شود.
- خشکی زانو طی خم و راست کردن آن
- احساس درد هنگام نشستن، راه رفتن، بالا یا پایین رفتن از پله
درمان پارگی رباط جانبی داخلی زانو؛ روش‌هایی کاربردی و مؤثر
در صورتی که درمان غیرجراحی پارگی رباط جانبی داخلی موثر نباشد، معمولا آخرین راه درمان زانو درد، عمل جراحی است. در مواردی از آسیب رباط MCL دیگر اعضای زانو نیز ممکن است آسیب ببینند. معمولا در این موارد درمان های غیر جراحی و خانگی برای تسکین درد و درمان این آسیب‌ها تاثیر خاصی ندارند. تنها راه درمان در صورت درگیر شدن دیگر اعضای زانو عمل جراحی است. تعدادی از روش های درمانی پارگی رباط عبارت اند از:
- تمرینات ورزشی
- فیزیوتراپی
- زاپیامکس
- مسکن‌های ضداتهاب
- عمل جراحی
ریکاوری با تمرینات ورزشی
پس از آسیب رباط حدود ۲ الی ۳ هفته به تدریج درد و تورم زانو کمتر می‌شود. بعد از این مدت می‌توان تعدادی تمرین ورزشی و تعدادی حرکت کششی برای درمان و ریکاوری زانو انجام داد. به شما توصیه می‌شود که برای ترمیم پارگی رباط جانبی داخلی تمریناتی سبک و با حداقل فشار انجام دهید.
دوچرخه ثابت
دوچرخه ثابت برای حرکت کردن زانو همچنین افزایش قدرت و انعطاف، بسیار کاربردی است. اگر توانایی کامل رکاب زد‌ن را ندارید از مراحل آسان تر برای رکاب زد‌ن استفاده کنید. در این روش زانویی که تحت جراحی قرار گرفـته است را روی رکاب گذاشتـه، سپس آرام به سمت عقب و جلو حرکت کنید. این حرکت را تا زمانی که زانوی شما توانایی رکاب زد‌ن را پیدا می‌کند، انجام دهید. اگر نمی‌توانید کامل رکاب بزنید، پایی که تحت عمل جراحی قرار گرفتـه را روی رکاب نگه دارید. سپس به سمت عقب و جلو رکاب بزنید. این تمرین را تا زمانی که زانوی شما توانایی کافی برای خم و راست شدن را به دست بیاورد، انجام دهید. شما می‌توانید تمرین با دوچرخه ثابت را پنج روز درهفته و دو مرتبه در روز به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه انجام دهید.
پرس پا؛ تقویت عضلات چهار سر ران!
پرس پا باعث تقویت عضلات همسترینگ و چهارسر ران شده و باعث افزایش قدرت پاها می‌شود. برای انجام این تمرین روی دستگاه پرس پا بنشینید. این تکته را فراموش نکنید سر و گردن شما باید صاف بوده و ستون فقرات شما باید کاملا به دستگاه تکیه داد‌ه باشد. با با فشار پاشنه، دستگاه را حرکت دهید، حرکت پا را پی در پی ادامه دهید. در طول انجام این حرکت به هیچ عنوان لگن خود را بالا نبرید.
اسکات؛ تکیه به دیوار
این حرکت نوعی اسکات است که در آن عضلات چهارسر را با خود درگیر می‌کند. تمام کمر و باسن خود را به دیوار تکیه داد‌ه و کف پاهای خود را روی زمین قرار داده‌اید، بایستید. زانو را به صورت ۹۰ درجه خم و باسن خود را به دیوار تکیه داد‌ه و به بالا ببرید تا زانوهای شما کامل صاف شوند. سپس به آرامی کمر خود را به سمت زمین برد‌ه تا زمانی که ران های شما با سطح زمین موازی شوند. در هرتکرار چهار الی شش ثانیه صبر کرده و آن را تکرار کنید.
افزایش دامنه حرکتی با بازتوانی و فیزیوتراپی
اصلی ترین هدف در فیزیوتراپی، شروع زودتر مفاصل و تسریع انتقال وزن بر روی زانو جهت درمان آن است. برای درمان پارگی رباط جانبی داخلی زانو از حرکات و روش های مختلفی برای افزایش دامنه حرکتی و شروع کردن فعالیت روزمره استفاده می‌شود. البته باید بدانید پیش از شروع فعالیت های فیزیوتراپی در خصوص درمان رباط MCL باید عضلات چهارسر ران تقویت شود.
یکی از ساده ترین روش‌های فیزیوتراپی راه رفتن و دویدن آهسته است. تا زمان بهبودی پیشنهاد می‌شود در صورت تحمل زانو و افزایش قدرت ، دویدن در سرعت های بالاتر و مسیر های دارای انحنا را انجام دهید. معمولا دوره درمانی موفق فیزیوتراپی بین ۶ تا ۸ هفته طول می‌کشد. شایان به ذکر است که طول دوره درمان بستـه به درجه آسیب و شدت درد و توانایی جسمانی هر فرد میتواند متفاوت باشد.
مسکن‌های (NSAIDs) آشنا برای تسکین درد پارگی رباط داخلی
پزشک متخصص ممکن است برای تسکین و التیام درد شما مصرف قرص‌های ضد التهاب غیراستروئیدی (NSIADs) را به شما توصیه کند. بهترین قرص برای زانو درد استامینوفن است. شایان به ذکر است که اکثر این مسکن ها را می‌توان از داروخانه‌ها بدون نیاز به نسخه پزشک تهیه کرد. استامینوفن یکی از کم عوارض‌ترین قرص های ضدالتهاب غیراستروئیدی است که بیشتر افراد با آن اشنایی دارند.
عمل جراحی؛ آخرین ایستگاه درمان پارگی رباط جانبی داخلی!
در موارد خیلی کم جراحت مربوط به رباط MCL نیاز به عمل جراحی پیدا می‌کند. عمل جراحی در صورتی انجام می‌شود که رباط پاره شده قادر به ترمیم خود نباشد. در شرایطی که دیگر اجزای زانو در اثر آسیب رباط جانبی، آسیب دید‌ه باشند نیز، جراحی ضروری است. معمولا جراح با روش های مختلفی مثل منگنه استخوانی، پیچ فلزی، لنگر بیخچه و بخیه های بزرگ در جهت اتصال دوباره رباط استفاده می‌کند.
پس ازعمل جراحی، باید به مدت چند هفته تحت نظر متخصص فیزیوتراپی جهت کاهش درد، تقویت عضلات و بازگشت به فعالیت های روزمره انجام دهید. زمان بهبودی هرفرد پس از جراحی برای درمان رباط جانبی به عوامل زیر بستگی دارد.
- نوع جراحت رباط
- شدت جراحت
- سن و وضعیت سلامتی
- طول درمان
رباط جانبی داخلی؛ از تشخیص تا درمان
رباط جانبی داخلی یکی از اعضای مهم زانو بوده که در ثبات زانو نقش مهم ایفا می‌کند. افرادی که بیشتر در معرض پارگی این رباط قرار دارند، ورزشکاران و افراد کهن سال هستند. از علائم پارگی رباط MCL می‌توان به درد، تورم، حساسیت به لمس و ناپایداری زانو اشاره کرد. پزشک متخصص برای تشخیص پارگی از تست های فیزیکی و دستگاه های تشخیص مثل MRI استفاده می‌کند. همچنین روش های درمان پارگی این رباط متشکل از فیزیوتراپی، جراحی، مسکن‌ها، و ورزش های خانگی است. البته باید بدانید حدود ۸۰% از آسیب های مربوط به پارگی رباط جانبی بدون عمل جراحی قابل درمان بوده و نیازی به عمل جراحی نیست.
