فتق دیسک کمر، عارضه‌ای سخت و ناخوشایند است که با علائم خاصی بروز می‌کند. برای درمان هرچه سریع‌تر فتق دیسک کمر بهتر است به محض مشاهده اولین علائم آن، در پی تشخیص و درمان به‌موقع باشیم. اگرچه پزشک با اولین معاینات، قادر به درمان فوری و قطعی فتق دیسک کمر نخواهد بود، اما پیگیری‌های سریع باعث پیشگیری از عوارض جدی و خطرناک خواهد شد.
با مطالعه این مقاله از علت، علائم و راه‌های درمان فتق دیسک کمر آگاهی خواهید یافت.
فتق دیسک کمر چیست و دقیقا کجای بدن را درگیر می‌کند؟
در بدن انسان، بالشتک‌هایی لاستیکی بین استخوان‌های ستون مهره‌ها وجود دارند که دور نخاع را احاطه کرده‌اند؛ این‌ها همان دیسک‌های کمر هستند. دیسک‌ها از طریق رباط‌های متصل‌کننده استخوان‌های نخاع به هم می‌پیوندند و در شرایط عادی بسیار سفت و مقاوم هستند. با گذشت زمان و در پی بروز عواملی مانند کهولت سن، از هم گسیختگی رباط‌ها، حمل اشیاء سنگین و حرکات ناگهانی، دیسک‌های کمر دچار آسیب و بیرون‌زدگی و در نهایت فتق دیسک می‌شوند.
فتق دیسک روی اعصاب ستون فقرات فشار می آورد و باعث درد، ضعف و بی‌حسی در گردن، کمر، بازوها و پاها می‌شود. گاهی این علائم زندگی فرد را مختل می‌کنند. با این حال، اغلب، مشکلات ناشی از فتق دیسک در عرض چند هفته به خودی خود بهبود می‌یابد.
بیشتر بخوانید: کمر درد؛ علت و عوامل بروز هر یک از انواع کمردرد
فتق دیسک کمر با چه علائمی ظهور می‌کند؟
قطعا زمانی‌که فردی دچار فتق دیسک کمر می‌شود،علائمی از بیماری در وی پدید می‌آید. این علائم عبارتند از:
- احساس درد و ناراحتی در جاهای مختلف بدن به‌ویژه کمر، باسن، ران و ماهیچه ساق پا
- بی‌حسی و یا گزگز (سوزن سوزن شدگی) اندام‌ها
- بی اختیاری ادرار و مدفوع در موارد شدید
- ضعف و تحلیل عضلات مرتبط با دیسک
- عدم تعادل در حرکت
- گرفتگی و اسپاسم عضلانی
- درد حاد یا مزمن در یک سمت بدن
- درد سیاتیک در قسمت پایین کمر
- کاهش قدرت حرکت زانو و مچ پا
- تشدید درد به هنگام سرفه، عطسه، خنده و غیره
برای تشخیص فتق دیسک کمر چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
با مشاهده چند مورد از علائم به طور همزمان، باید وجود دیسک را بررسی کنید. نشانه‌ها همگی گویای دیسک کمر هستند، اما برای تشخیص دقیق نوع بیماری، میزان شدت و راه‌های درمان آن باید در سریع‌ترین زمان ممکن به پزشک مراجعه نمایید؛ چرا که هرگونه تاخیر و کندی در مراحل درمان، عوارض جبران‌ناپذیری دارد.
برای تشخیص فتق دیسک کمر، پزشک از روش‌های پزشکی گوناگونی استفاده خواهد کرد. ممکن است فردی به تصویربرداری و سی‌تی‌اسکن نیاز داشته باشد. در آخر راه‌های تشخیص بیماری بر عهده پزشک متخصص است، اما شاید بپرسید برای تشخیص دقیق نوع بیماری، باید دقیقا چه مراحلی را طی کنید. پس در ادامه این مقاله با ما همراه باشید.
تشخیص فتق دیسک
تشخیص فتق دیسک کمر با چه روش‌هایی امکان‌پذیر است؟
برای تشخیص فتق دیسک کمر، پزشک در ابتدا اقدام به معاینه فیزیکی می‌کند تا کمر شما را از نظر حساسیت بررسی کند. او از شما می‌خواهد که صاف دراز بکشید و پاهای خود را در موقعیت‌های مختلف حرکت دهید تا علت درد را شناسایی شود.
به‌علاوه پزشک یک معاینه عصبی برای بررسی موارد زیر انجام خواهد داد:
- رفلکس‌ها
- قدرت عضلانی
- توانایی راه رفتن
- توانایی احساس لمس سبک، نوک سوزن یا لرزش
در اغلب موارد، برای تشخیص فتق دیسک کمر، پزشک یک معاینه فیزیکی و سوابق پزشکی لازم دارد. تنها در صورتی‌که پزشک به بیماری دیگری مشکوک باشد یا بخواهد ببیند کدام اعصاب تحت تأثیر قرار گرفته‌اند، احتمالا آزمایش‌های زیر را تجویز خواهد کرد:
تست‌های تصویربرداری
اشعه ایکس: تست اشعه ایکس ساده، قادر به نمایش فتق دیسک نیست، اما برای بررسی سایر علل کمردرد مانند عفونت، تومور، مسائل مربوط به تراز ستون فقرات یا شکستگی استخوان مفید واقع خواهد شد.
سی تی اسکن: یک سی تی اسکنر مجموعه‌ای از اشعه ایکس را از جهات مختلف می‌گیرد و آن‌ها را برای ایجاد تصاویر مقطعی از ستون فقرات و ساختارهای اطراف آن ترکیب می‌کند.
ام آر آی: از امواج رادیویی و میدان مغناطیسی قوی برای ایجاد تصاویری از ساختارهای داخلی بدن استفاده می‌شود. از این تست می‌توان برای تایید محل فتق دیسک و مشاهده اعصاب تحت تاثیر استفاده کرد.
میلوگرام: قبل از انجام سی تی اسکن، یک رنگ به مایع نخاعی تزریق می‌شود. این آزمایش فشار روی نخاع یا اعصاب را به دلیل فتق‌های متعدد دیسک یا شرایط دیگر را نشان می‌دهد.
آزمایشات عصبی
الکترومیوگرافی و مطالعات هدایت عصبی، میزان حرکت تکانه‌های الکتریکی در طول بافت عصبی را اندازه‌گیری می‌کند که به تعیین دقیق محل آسیب عصبی کمک خواهد کرد.
مطالعه هدایت عصبی: این آزمایش تکانه‌های عصبی الکتریکی و عملکرد عضلات و اعصاب را از طریق الکترودهایی که روی پوست قرار می‌گیرند اندازه‌گیری می‌کند. این مطالعه تکانه‌های الکتریکی در سیگنال‌های عصبی را هنگام عبور جریان از عصب اندازه‌گیری می‌کند.
الکترومیوگرافی (EMG): در طول EMG، پزشک یک الکترود سوزنی را از طریق پوست وارد عضلات مختلف می‌کند. این آزمایش فعالیت الکتریکی عضلات را در زمان انقباض و زمان استراحت ارزیابی می‌کند.
راه‌های درمان فتق دیسک کمر
همانند بیماری‌های دیگر، بیماری فتق دیسک کمر نیز با روش‌های مختلفی قابل درمان است. قطعا اولین و مهم‌ترین راه برای درمان اولیه هر بیماری، استراحت است. چند روز استراحت می‌تواند تورم را تسکین دهد و به شما فرصتی برای بهبودی بدهد. البته هنگام استراحت در منزل، خم و راست شدن برایتان بسیار مضر است.
در حالی‌که پزشک به شما پیشنهاد می‌دهد که در رختخواب استراحت کنید، بیش از ۱ یا ۲ روز در بستر باقی نمانید. شما باید به حرکت ادامه دهید تا مفاصل و ماهیچه هایتان سفت نشوند.
توصیه دیگر ما این است که از یخ‌درمانی و گرمادرمانی برای تسکین درد خود استفاده کنید. فقط یک کیسه یخ یا حوله مرطوب گرم را روی ناحیه کمر خود قرار دهید. می‌توانید سرد و گرم را به طور متناوب تغییر دهید یا از هر کدام که احساس بهتری دارید استفاده کنید.
بیشتر بخوانید: آیا دیسک کمر خوب می شود؟
سایر روش‌های درمانی مناسب برای درمان فتق دیسک کمر عبارتند از:
درمان فتق دیسک کمر با مصرف دارو
هنگامی‌که درد برای شما تحمل‌پذیر نیست و استراحت در منزل هم از میزان درد کمر نمی‌کاهد، یک مسکن بدون نسخه مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن مصرف کنید. این داروها به صورت موقتی موجب تسکین درد شما و کاهش تورم خواهند شد. البته توجه داشته باشید که داروهای مسکن را بیش از ۱۰ روز، بدون مشورت با پزشک استفاده نکنید. داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) در صورت استفاده در مقادیر زیاد یا طولانی مدت، خطر مشکلات قلبی یا خونریزی را افزایش می‌دهند.
قرص‌های آرامبخش حاوی مواد مخدر مانند کدئین یا اکسی کدون-استامینوفن نیز گزینه‌های مناسبی برای مصرف در کوتاه‌مدت هستند.
در برخی موارد ممکن است پزشک، داروهای شل‌کننده عضلات را برای کاهش اسپاسم عضلانی در پشت شما تجویز کند. داروهای درد عصبی، مانند آمی تریپتیلین، دولوکستین، گاباپنتین، پرگابالین و ترامادول گزینه‌هایی برای کاهش درد آسیب عصبی هستند.
درمان فتق دیسک با دارو
بیشتر بخوانید: قرص تیزانیدین برای دیسک کمر؛ نحوه مصرف و قدرت اثربخشی
درمان فتق دیسک کمر به کمک فیزیوتراپی
برخی ورزش‌ها به بهبود علائم فتق دیسک کمک می‌کنند. یک فیزیوتراپیست می‌تواند به شما آموزش دهد که کدام یک، از عضلات پشت شما را تقویت می‌کنند. برنامه‌های فیزیوتراپی مناسب برای فتق دیسک کمر عبارتند از:
- تمرینات کششی برای حفظ انعطاف‌پذیری عضلات
- تمرینات هوازی مانند پیاده‌روی یا دوچرخه‌سواری
- ماساژ عضلات
- کمپرس آب یخ و گرم
- اولتراسوند درمانی
- تحریک الکتریکی عضلات
درمان فتق دیسک با فیزیوتراپی
بیشتر بخوانید: کمربند پلاتینر؛ خداحافظی با کمر درد!?
درمان فتق دیسک کمر با داروهای تزریقی
اگر استراحت، مسکن‌ها و فیزیوتراپی به درد شما کمک نکرد، پزشک می‌تواند داروی استروئیدی را به فضای اطراف عصب نخاعی شما تزریق کند. به این عمل تزریق اپیدورال می‌گویند. استروئید به کاهش تورم، حرکت راحت تر و کاهش درد ناشی از فتق دیسک کمک می‌کند.
پزشک شما از پرتو ایکس یا سی‌تی‌اسکن برای تعیین محل مناسب برای تزریق دارو استفاده می‌کند. در مواردی احتمال دارد برای تسکین درد خود به بیش از یک تزریق استروئیدی نیاز داشته باشید.
درمان فتق دیسک کمر با عمل جراحی
اکثر افراد مبتلا به فتق دیسک نیازی به جراحی ندارند. استراحت و سایر درمان‌ها طی ۴ تا ۶ هفته موجب بهبود علائم می‌شوند، اما اگر از شدت درد کم نشد یا بهبود نیافت، جراحی بهترین گزینه پیش ری شما است.
در چند صورت پزشک توصیه به جراحی خواهد کرد:
- در صورتی‌که درد ضعیف کنترل شود
- بی‌حسی یا ضعف در عضلات خود احساس کنید
- هنگامی‌که می‌ایستید یا راه می‌روید با مشکل مواجه هستید
- خروج مثانه یا روده از کنترل
تقریباً در همه موارد، جراحان می‌توانند فقط قسمت خارج دیسک را بردارند. به ندرت، کل دیسک باید حذف شود. در موارد فوق، ممکن است لازم باشد مهره‌ها با پیوند استخوان ترکیب شوند.
انواع جراحی دیسک کمر
جراحی دیسک کمر نیز به روش‌های مختلفی انجام می‌پذیرد که آن‌ها را به اختصار شرح می‌دهیم:
دیسککتومی: در این روش، جراح دیسک آسیب‌دیده را برای کاهش فشار روی اعصاب برمی‌دارد.
جراحی دیسک مصنوعی: فقط تعداد کمی از افراد کاندیدای مناسبی برای جراحی دیسک مصنوعی هستند؛ زیرا فقط روی دیسک‌های خاصی در قسمت پایین کمر شما کار می‌کند. اما اگر پزشک شما فکر کند که این یک گزینه مناسب شما است، دیسک آسیب‌دیده را با دیسک پلاستیکی یا فلزی جایگزین خواهد کرد. دیسک جدید به نگهداری ثابت ستون فقرات شما کمک می‌کند و امکان می‌دهد راحت‌تر حرکت کنید.
میکرودیسککتومی: از طریق یک برش بسیار کوچکتر انجام می‌شود. جراح شما یک لوله نازک با یک دوربین در یک طرف قرار می‌دهد تا دیسک را ببیند و خارج کند.
لامینوتومی کمر: گاهی جراح به برداشتن قطعه کوچکی از استخوان به نام لامینا از مهره نیازدارد. لامینا یک پوشش محافظ روی نخاع شما ایجاد می‌کند. این کار به جراح کمک می‌کند تا به دیسک فتق شما دسترسی پیدا کند. همچنین فشار روی اعصاب شما را کاهش می‌دهد و درد پا و سیاتیک را از بین خواهد برد.
همجوشی ستون فقرات: پس از دیسککتومی یا لامینوتومی، جراح ممکن است دو مهره را در دو طرف دیسک به هم بچسباند تا ستون فقرات شما را تثبیت کند. به این عمل همجوشی ستون فقرات می‌گویند. ادغام دو دیسک باعث می‌شود که استخوان‌ها حرکت نکنند و دیگر احساس درد نخواهید داشت.
نتیجه‌گیری
فتق دیسک کمر مشکلی جدی برای افراد تلقی می‌شود و علائم و طول درمان این بیماری از خفیف تا شدید متغیر است. قبل از مصرف داروهای بدون نسخه و به اصطلاح خوددرمانی در منزل، به پزشک مراجعه کنید تا علت و عامل اصلی درد شما شناسایی شود. پس از تشخیص دقیق نوع و میزان شدت بیماری، به توصیه پزشک مراقبت‌های خانگی و درمانی لازم را انجام دهید.
برای درمان سریع‌تر بیماری، در خانه استراحت و از ستون فقرات خود محافظت نمایید. اگرچه اکثر فتق دیسک‌ها خودبه‌خود یا با درمان پزشکی بهبود می‌یابند، اما ممکن است دوباره تکرار شوند. برای محافظت از ستون فقرات و جلوگیری از فتق دیسک دیگر، همیشه باید صاف بنشینید و بایستید. اگر مجبور هستید برای مدت طولانی بایستید، یک پا را روی چهارپایه یا جعبه استراحت دهید تا فشار از روی کمرتان برداشته شود.
