اسهال وضعیتی ناخوشایند است که طی آن فرد دچار مشکلات گوارشی حاد یا مزمن می‌شود. این حالت اغلب در پی مصرف برخی غذاها یا داروها به وجود می‌آید. اکثر افراد برای درمان اسهال و جلوگیری از تشدید آن، از روش‌های خانگی مانند قرص اسهال یا داروهای گیاهی بهره می‌گیرند. با این حال در برخی از شرایط، تحمل اسهال برای افراد سخت و طاقت‌فرسا بود‌ه و نیاز به مراجعه پزشک می‌باشد.
بیشتر بخوانید: بدن درد و هر آنچه که باید در مورد آن بدانید!
اگر شما هم در پی کسب اطلاعات جامع در مورد علائم و راهکارهای درمان بیماری اسهال هستید، در این مقاله ما را همراهی کنید:
اسهال چیست؟
زمانیکه به طور مکرر شاهد مدفوع شل و آبکی باشید، به احتمال زیاد دچار بیماری اسهال شده‌اید. به عبارت دیگر اگر سه بار یا بیش از آن در طوب یک روز مدفوع شل داشتـه باشید، یعنی اسهال دارید.
این بیماری اساسا به دو شکل حاد و مزمن دید‌ه می‌شود. اسهال حاد معمولاً حدود یک یا دو روز طول می‌کشد و در مدت کوتاهی رفع می‌شود. این نوع از اسهال عموما به کمک قرص و داروهای گیاهی و خانگی درمان می‌شود و بعضا به خودی خود از بین می‌رود. در عوض اسهال بیش از چند روز، نشانه مشکل جدی‌تری است که نیاز به تشخیص و درمان جدی دارد. اسهال مزمن حداقل چهار هفته طول می‌کشد و علائم آن گاها مسمر بود‌ه و گاها وقت و بی‌وقت مشاهده می‌شود.
علت اسهال ناگهانی چیست؟
در اکثر موارد، اسهال به علت یکی از موارد زیر رخ می‌دهد:
- عدم تحمل لاکتوز
- حساسیت های غذایی
- باکتری‌های برگرفتـه از غذا یا آب آلود‌ه
- انگل‌ها (موجوداتی در آب یا غذای آلود‌ه)
علت اسهال طولانی مدت در بزرگسالان چیست؟
علاوه بر موارد فوق، گاها برخی از افراد دچار اسهال طولانی مدت می‌شوند که دلیل آن برگرفتـه از موارد زیر است:
- مشکلاتی در نحوه عملکرد روده بزرگ مانند سندرم روده تحریک‌پذیر
- داروهایی مانند آنتی‌بیوتیک‌ها، داروهای سرطان و آنتی اسیدهای حاوی منیزیم
- بیماری‌هایی مانند بیماری کرون که معده، روده کوچک یا روده بزرگ را تحت تاثیر قرار می‌دهند
- ویروس‌هایی مانند آنفولانزا، نورو ویروس یا روتاویروس (روتاویروس شایع‌ترین علت اسهال حاد در کودکان است)
لازم به ذکر است که برخی از افراد پس از جراحی معده نیز دچار اسهـال می‌شوند. زیرا گاهی اوقات این جراحی‌ها می‌تواند باعث حرکت سریع‌تر غذا در دستگاه گوارش شما شود. البته گاهی اوقات هم هیچ دلیل معینی برای اسهـال پیدا نمی‌شود. اگر اسهـال شما ظرف چند روز برطرف شد، معمولاً یافتـن علت آن ضروری نیست.
اسهال با چه علائمی ظاهر می‌شود؟
در حالت کلی بیماری اسهال با نشانه‌های مختلفی همراه است که شدت و نوع علائم بستگی به علت بروز آن دارد. با این حال نیاز فوری به اجابت مزاج و مدفوع شل و آبکی مکرر، مهم‌ترین نشانه اسهال است. برخی از افراد فقط یکی از علائم اسهال را تجربه می‌کنند، در حالیکه برخی دیگر ممکن است دچار ترکیبی از همه آنها شوند.
اصلی‌ترین علائم و نشانه‌های مرتبط با اسهال، عبارتند از:
- گرفتگی یا درد شکم
- خون یا مخاط در مدفوع
- اصرار مکرر برای تخلیه روده
- حجم زیادی از مدفوع
- از دست داد‌ن کنترل روده
- نیاز فوری به استفاده از حمام
- کم آبی بدن
- نفخ
- حالت تهوع
- استفراغ
- تب
ناگفته نماند اگر ویروس یا باکتری عامل اسهال شما باشد، ممکن است تب، لرز و مدفوع خونی نیز داشتـه باشید. به علاوه اسهال می‌تواند باعث کم آبی بدن شود، به این معنی که بدن شما مایع کافی برای عملکرد صحیح ندارد. کم آبی بدن امری جدی به ویژه برای کودکان، کهنسالان و افرادی است که سیستم ایمنی ضعیفی دارند.
چه کسانی در معرض خطر اسهال هستند؟
در حالت کلی افراد در هر سنی ممکن است دچار اسهـال شوند. به طور متوسط، همه بزرگسالان یک بار در طول سال دچار اسهال حاد می‌شوند. کودکان خردسال نیز تقریبا دو بار در سال به آن مبتلا می‌شوند.
جالب است بدانید افرادی که به کشورهای در حال توسعه سفر می‌کنند، اغلب در معرض خطر اسهال مسافرتی هستند. این اتفاق ناشی از مصرف آب یا غذای آلود‌ه آن کشور است.
چه زمانی باید برای اسهال به پزشک مراجعه کنیم؟
همانطور که در بالا گفتیم، بیماری اسهال معمولاً مضر نیست، اما می‌تواند خطرناک شود و یا نشانه یک مشکل جدی‌تر نیز باشد. توصیه ما این است که در صورت مشاهده علائم زیر، اگر موارد زیر حتما به پزشک مراجعه کنید:
- علائم کم آبی بدن
- اسهال بیش از ۲ روز در بالغین و بیش از ۲۴ ساعت در کودکان
- درد شدید در شکم یا راست روده (برای بزرگسالان)
- تب ۱۰۲ درجه یا بالاتر
- مدفوع حاوی خون یا چرک
- مدفوع سیاه و قیری
از آنجائیکه اسهال کودکان و نوزادان خظرناک است، توصیه می‌شود از درمان خانگی بپرهیزید و به محض مشاهده علائم آنها با پزشک صحبت کنید.
راه‌های تشخیص اسهال چیست؟
برای یافتـن علت اسهـال، پزشک نیاز به انجام برخی معاینات و آزمایشات لازم دارد. وی همچنین از شما در مورد داروهایی که مصرف می‌کنید نیز سوال خواهد پرسید.
در صورت لزوم احتمال دارد مدفوع یا خون شما را نیز برای یافتـن باکتری، انگل یا سایر علائم بیماری یا عفونت آزمایش کند. در اکثر مواقع پزشک در ابتدا از شما می‌خواهد که خورد‌ن برخی غذاها را متوقف کنید تا ببینید آیا اسهـال شما برطرف می‌شود یا خیر!
برای درمان اسهال چه بخوریم؟
عموما اسهال با جایگزینی مایعات و الکترولیت‌های از دست‌رفته برای جلوگیری از کم آبی درمان می‌شود. توجه داشتـه باشید که بزرگسالان مبتلا به اسهـال باید آب، آب‌میوه، نوشیدنی‌های ورزشی و نوشابه‌های گازدار و بدون کافئین بنوشند. به کودکان مبتلا به این بیماری نیز، باید محلول‌های آبرسان خوراکی برای جایگزینی مایعات و الکترولیت‌های از دست‌رفته داد‌ه شود.
بیشتر بخوانید: قرص برای اسهال؛ بهترین قرص‌ها برای اسهال کودکان و بزرگسالان
درمان خانگی اسهال آبکی چگونه امکان می‌یابد؟
پس از انجام بررسی‌های لازم و تشخیص علت اسـهال، پزشک مربوطه بهترین روش درمان خانگی یا دارویی را برای شما توصیه خواهد کرد.
در اغلب موارد، درمان اسهال آبکی با مصرف دمنوش‌های گیاهی با اعمال برخی راهکارهای خانگی در خانه آسان است. برای این کار کافی‌ست یکی از موارد زیر را در خانه امتحان کنید:
- هیدراته بمانید.
- آب طعم‌دار بنوشید.
- سوپ یا شربت هویج بخورید.
- دمنوش چای بابونه بنوشید.
- میوه‌هایی مثل سیب و موز میل کنید.
- پروبیوتیک‌ها را در برنامه غذایی روزمره خود قرار دهید.
البته بستـه به علت مشکل، ممکن است به داروهایی برای توقف اسـهال یا درمان عفونت نیاز داشتـه باشید. در صورتیکه اسهـال شما از نوع حاد باشد، با روش‌های درمان خانگی و مصرف داروهای ضداسهال بهبود خواهید یافت.
آیا می‌توان از اسهـال جلوگیری کرد؟
به طور کلی می‌توان از بروز دو نوع اسهال جلوگیری کرد: اسهـال روتاویروس و اسهـال مسافرتی.
برای جلوگیری از اسهال روتاویروس می‌توان از واکسن‌های آن استفاده کرد. آنها در دو یا سه دوز به نوزادان تزریق می‌شوند.
در کشورهای در حال توسعه نیز می‌توانید با دقت در خوراک و نوشیدنی‌های خود از اسـهال مسافرتی جلوگیری کنید:
- هنگام دوش گرفتـن دهان خود را بستـه نگه دارید.
- مطمئن شوید غذایی که می‌خورید کاملاً پخته‌شده و داغ سرو شود.
- برای تمامی امورات لازم، فقط از آب بطری یا تصفیه‌شده استفاده کنید.
- از مصرف میوه‌ها و سبزیجات خام شستـه نشد‌ه یا بدون پوست خودداری کنید.
- اگر از آب لوله‌کشی استفاده می‌کنید، آن را بجوشانید یا از قرص‌های ید برای جلوگیری از اسـهال استفاده کنید.
اگرچه پیشگیری از ابتلا به اسهـال عفونی کمی سخت است، اما با رعایت نکات زیر می‌توانید تا حدود زیادی از شر آن در امان بمانید:
- برای جلوگیری از انتشار اسهـال عفونی دست‌های خود مرتباً را بشویید
- دست‌های خود را قبل و بعد از تهیه غذا بشویید
- دست‌هایتان را پس از دست‌زدن به گوشت خام، استفاده از توالت، تعویض پوشک، عطسه، سرفه و دمیدن بینی بشویید
- برای اطمینان از شستشوی صحیح دست‌ها حداقل ۲۰ ثانیه با صابون آنها را کف کنید
- زمانیکه امکان شستشو وجود ندارد از ضد عفونی‌کننده دست استفاده کنید
بیشتر بخوانید: اصول بهداشت فردی که حتما باید بدانید! ?
آیا بیماری اسهـال عوارضی هم در پی دارد؟
متاسفانه بیماری اسهـال باعث کم آبی شدید بدن شد‌ه و در صورت عدم درمان می‌تواند تهدید کننده زندگی باشد. کم آبی بدن به ویژه در کودکان، افراد مسن و کسانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند خطرناک‌تر است. از این رو توصیه می‌کنیم در صورت مشاهده علائم کم آبی جدی، به دنبال راهکارهای پزشکی باشید.
نشانه‌های کم آبی در بزرگسالان شامل مواردی از قبیل زیر است:
- ادرار تیره رنگ
- خشکی دهان یا پوست
- تشنگی بیش از حد
- ادرار بسیار کم
- خستگی
- ضعف، سرگیجه یا سبکی سر
کم آبی نوزادان و کودکان خردسال نیز با مشاهده علائم زیر مشخص می‌شود:
- نداشتـن پوشک خیس در عرض سه ساعت یا بیشتر
- خشکی دهان و زبان
- تب کودک (بالاتر از ۳۹ درجه سانتیگراد)
- گریه بدون اشک
- خواب آلودگی
- عدم پاسخگویی یا تحریک‌پذیری
خلاصه
اسـهال نوعی بیماری شایع است که گاها در نوزادان، بزرگسالان و کهنسالان با علائم مختلفی بروز می‌کند. اگرچه اسهال به معنی مدفوع آبکی، شل و مکرر است، اما این بیماری با برخی علائم دیگر نیز همراه است. علائم اسهال اغلب بستگی به حاد یا مزمن بود‌ن آن و علت اصلی بیماری دارد. اکثر افراد مبتلا به اسهـال حاد، با مصرف داروی ضد اسهال در عرض یک الی دو روز بهبود می‌یابند. با این حال اسهال مزمن ریشه در برخی علل زمینه‌ای دارد که با مراجعه به پزشک قابل تشخیص و درمان است.
در حالت کلی برای جلوگیری از ابتلا به اسهال، از مصرف غذاها و میوه‌جات مسهل تا حد ممکن خودداری نمایید. همچنین برای پیشگیری از اسهـال مسافرتی، از مصرف آب و غذای ناشناخته در حد توان بپرهیزید. همچنین داروی ضد اسهال را همیشه در دسترس نگهداری نمود‌ه و سعی کنید برای تمامی اعمال روزانه خود از آب بطری استفاده نمایید.
