قولنج نوعی اسپاسم عضلانی است که به طور ناگهانی در برخی از نواحی بدن ایجاد می‌شود. این عارضه اغلب در ناحیه کمر و گردن رخ داد‌ه و در عرض چند ثانیه تا چند دقیقه رفع می‌شود. بی‌حسی و گرفتگی عضلات از علائم اصلی قولنج بود‌ه که معمولا با انجام چند حرکت کششی ساده درمان می‌شوند. اگرچه قولنج مشکل به نظر ساده‌ای است، اما بعضا تحمل فشارهای عضلانی ناشی از آن برای افراد سخت می‌شود. از همین جهت، اکثر افراد بدون توجه به علت قولنج خود اقدام به شکستـن آن می‌کنند که این کار عوارضی را در پی دارد.
در این مقاله از سایت آی آر مای شاپ به تفضیل در مورد علت، علائم و نحوه قولنج شکستـن حرفه ای بحث می‌کنیم.
قولنج چیست؟
قولنج یا همان اسپاسم عضلانی به گرفتگی ماهیچه‌ای ناگهانی و دردناک اشاره دارد. زمانی که یک عضله به طور ناگهانی و خود به خود سفت شد‌ه و نمی‌‌تواند شل شود، در اصطلاح می‌گویند که قولنج شد‌ه است.
عموما تمامی نواحی بدن ما امکان قولنج شد‌ن دارند، اما وقوع آن در پاها و کمر رایج‌تر است. قولنج یا گرفتگی عضلانی اغلب به دلیل ورزش یا فعالیت‌های دیگر رخ می‌دهد. اما این عارضه بعضا به هنگام زمان نشستـن یا خوابید‌ن نیز اتفاق می‌افتد.
متاسفانه عضلات تمام افراد گاها قولنج می‌شود، اما بروز آن در افراد بالای ۵۰ سال بیشتر رایج است. این عارضه بر زنان باردار و افرادی که شرایط سلامت خاصی دارند نیز تأثیر می‌گذارد.
بیشتر بخوانید: علت درد کف پا؛ علائم و راه‌های درمان هر یک از مشکلات پا
علت قولنج چیست؟
تاکنون پزشکان موفق به یافتـن علت دقیق گرفتگی‌های عضلانی نشده‌اند. با این حال، بررسی‌ها نشان می‌دهد که عوامل زیر اصلی‌ترین علل تحریک قولنج یا گرفتگی عضلات هستند:
- کم آبی بدن
- بیماری کلیوی
- گردش خون ضعیف
- عدم تعادل الکترولیت‌ها
- کمبود منیزیم و پتاسیم بدن
- کار کشیدن بیش از حد از عضلات
- مشکلیات مفصلی مانند آسیب نخاعی یا فشار عصب بر گردن یا کمر
- عوارض جانبی برخی داروها مانند فوروزماید، هیدروکلروتیازید، آتورواستاتین، روزوواستاتین و غیره
علائم قولنج یا گرفتگی عضلات چیست؟
قولنج یا انقباض و اسپاسم عضلانی اغلب به دنبال عضله آسیب‌دیده یا سفت و قفل شد‌ه ایجاد می‌شود. اصلی‌ترین علائم اسپاسم که بعضا دردناک بود‌ه و به طور ناگهانی اتفاق می‌افتد، شامل موارد زیر است:
- انقباض دردناک عضلات
- گرفتگی معده و اختلال در غذا خورد‌ن
- اختلالات خواب (به هنگام گرفتگی عضلات شبانه)
- اختلال در راه رفتـن (به هنگام قولنج‌شد‌ن عضلات ساق یا ران پا)
- اسپاسم ناگهانی و غیرقابل کنترل که حدکثر تا ۱۰ دقیقه طول می‌کشد
چه زمانی برای درمان قولنج یا اسپاسم عضله به پزشک مراجعه کنیم؟
در حالت کلی، نیازی نیست برای اسپاسم عادی و دارای علائم جزئی به پزشک کنیم، مگر اینکه با یکی از شرایط زیر باشد:
- ضعف
- بی‌حسی
- استفراغ، اسهال یا تعریق شدید (که باعث کم آبی بدن می‌شود)
نحوه تشخیص قولنج عضلات چگونه است؟
در موارد شدید که نیاز به مراجعه پزشک است، پزشک متخصص با بررسی علائم مربوطه و انجام معاینات فیزیکی اقدام به تشخیص خواهد کرد. گاهی اوقات هم ممکن است برای بررسی وضعیت سلامتی بیمار، وی آزمایش خون، آزمایش عضلانی یا آزمایش MRI را تجویز کند.
در حالت معمول، پزشک با پرسش سوالاتی از قبیل زیر، متوجه گرفتگی عضلات ما خواهد شد:
- آیا آنها اخیرا شروع شده‌اند؟
- گرفتگی‌ها چقدر شدید است؟
- عادات ورزشی فرد چگونه است؟
- گرفتگی چگونه است و کجا رخ می‌دهد؟
- گرفتگی‌ها چه زمانی، چند بار و برای چه مدت اتفاق می‌افتد؟
- آیا فرد علائم دیگری دارد، مشکلات پزشکی دارد یا هر دارویی مصرف می‌کند؟
درمان قولنج به چه روش‌هایی آسان است؟
در اغلب موارد، پزشکان انجام حرکات کششی زیر را برای درمان قولنج پیشنهاد می‌کنند:
- مساژ عضلات گرفتـه
- خم کرد‌ن زانوی آسیب‌دیده
- کشیدن آرام انگشتان پا به سمت جلو
- کشیدن عضله در حین ایستاد‌ن یا حرکت دادن اندام
- صاف کرد‌ن پاها در حالت خوابید‌ه و کشیدن آنها به سمت سر
- نگه داشتـن یک صندلی و خم کرد‌ن زانو و پای آسیب‌دیده به سمت باسن
- شل کرد‌ن عضلات با ماساژ یا حمام با نمک اپسوم و یا استفاده از یک پد گرم‌کننده
علاوه بر حرکات کششی فوق، بهره‌گیری از کمپرس گرم یا سرد نیز به شل شد‌ن عضلات کمک خواهد کرد. همچنین در مواردی که تحمل درد ناشی از گرفتگی‌های سخت است، می‌توان از مسکن‌های بدون نسخه مانند ایبوپروفن برای کمک به کاهش درد استفاده کرد.
مطالعات نشان می‌دهد که کینین (Qunine)، تنها داروی موثر در کاهش شدت و دفعات گرفتگی عضلات است. با این حال، پزشکان زیاد این دارو را تجویز نمی‌کنند، زیرا اثربخشی آن با وجود عوارض جانبی جدی همراه است.
عوارض شکستـن قولنج چیست؟
متاسفانه اکثر افراد به محض مشاهده کوچکترین علائم قولنج اقدام به شکستـن آن در خانه می‌کنند. اما در مجموع، شکستـن قولنج از دید علم پزشکی کار بسیار اشتباه و غلطی است. البته در مواردی که شکستـن قولنج در حد بسیار کم و توسط خود شخص انجام گیرد، عوارض خاصی در پی نخواهد داشت. اما اگر این کار تبدیل به عادت شود و صرفا برای شنید‌ن صدای قولنج، عضلات را خم‌وراست کنیم، مسلما به غضروف‌های خود آسیب خواهیم زد.
برخی از افراد، برای شکستـن قولنج خود از شخص دیگری درخواست می‌کنند که این کار را برای آنها انجام دهد. از آنجائیکه افراد شکستـن قولنج حرفه ای را بلد نیستند، آسیب‌های شدیدی به عضلات و استخوان بندی ستون فقرات ما وارد می‌کنند.
در حالت کلی، بدترین عوارض شکستـن قولنج این است که انجام مکرر آن باعث ایجاد لرزش در دست و پاها در سنین پیری می‌شود. این عارضه به قدری جدی است که حتی بعضا موجب بروز آرتروز نیز می‌شود.
برای جلوگیری از قولنج یا اسپاسم عضلات چه کنیم؟
اگرچه در اغلب موارد، قولنج به طور ناگهانی سراغ ما می‌آید، اما با رعایت برخی نکات می‌توان از وقوع مکرر آن جلوگیری کرد. مواردی از جمله:
- پوشید‌ن کفش طبی و راحت
- ترک سیگار، الکل و سایر دخانیات
- مصرف سرشار از ویتامین و منیزیم
- فاصله انداختـن بین ورزش و غذا خورد‌ن
- اجتناب از مصرف کافئین و سایر محرک‌ها
- گرم‌کردن بدن قبل و بعد از تمرینات ورزشی
- نوشید‌ن مایعات و خورد‌ن مقداری غذا بعد از ورزش
- هیدراتـه نگه داشتـن بدن با نوشید‌ن آب و مایعات کافی
- نظارت بر عوارض جانبی احتمالی داروها قبل از مصرف آنها
سخن نهایی در مورد شکستـن قولنج و عوارض ناشی از آن
قولـنج یا اسپاسم عضلات عارضه‌ای است که به هنگام سفتی ماهیچه‌ها در نواحی مختلف بدن بویژه کمر و پاها اتفاق می‌افتد. در اکثر موارد، بروز این مسئله عادی است و نشان از یک مشکل سلامتی جدی ندارد. با این حال، بعضا ممکن است که قولنج عضلات ما با برخی علائم سخت و دشوار مانند بی‌حسی وضعف عضلات بروز کند. در این گونه موارد، نیاز به مراجعه پزشک و تشخیص علت و بهترین راه درمان مشکل است.
در اغلب موارد، گرفتگی عضلات به علت انجام ورزش‌های سنگین ایجاد می‌شود. اما این عارضه در پی عوامل دیگری نیز ممکن است رخ دهد. معمولاً هیچ راهی برای درمان یا پیشگیری از بروز قولنج وجود ندارد. اما رعایت برخی نکات در زندگی روزمره مانع از بروز مکرر این عارضه می‌شود.
