اعتیاد یکی از بدترین عوامل خانمان‌سوز بشر در تمامی جوامع است. مصرف مواد مخدر یا مشروبات الکلی با گذر زمان اعتیادآور و ترک آنها نیز بسیار سخت و طاقت‌فرسا است. البته واژه اعتیاد تنها به معنی وابستگی به موادی مانند هروئین یا کوکائین نیست؛ زیرا برخی عوامل مخرب دیگر مانند قمار، وب‌گردی در فضای مجازی، مصرف داروهای مسکن حاوی مواد مخدر، تماشای فیلم‌های پورن، خود ارضایی و غیره همگی باعث اعتیاد می‌شوند و دوری از آنها برای فرد بسیار دشوار است. معمولا برای درمان اعتیاد و کاهش علائم بارز آن لازم است فرد به کمپ یا کلینیک‌های ترک مراجعه کند.
با مطالعه مقاله زیر با علائم اعتیاد در افراد و راه‌های کمک به پیشگیری و ترک مواد مخدر یا عوامل اعتیادزا آشنا خواهید شد.
اعتیاد چیست؟
اعتیاد در اصطلاح به معنای ناتوانی در ترک مصرف یک ماده یا انجام یک رفتار آسیب‌زا است، اما عموم افراد آن را برای مصرف مواد مخدر استفاده می‌کنند. البته واژه اعتیاد گاهی به‌عنوان یک بیماری مزمن ایجاد شـده در اثر مصرف دارو نیز تعریف می‌شود.
انجمن پزشکی اعتیاد آمریکا، اعتیاد را اینگونه توصیف می‌کند: یک بیماری پزشکی قابل درمان و مزمن که شامل تعاملات پیچیده بین مدارهای مغزی، ژنتیک، محیط و تجربیات زندگی فرد است. افراد معتاد، اغلب از مواد مخدر استفاده می‌کنند یا رفتارهایی انجام می‌دهند که با وجود پیامدهای مضر، همچنان نمی‌توانند از آنها دست بکشند.
در حالت کلی مصرف کم مواد مخدر و مواد اعتیارآوری مانند الکل، منجر به معتاد شـدن فرد مصرف‌کننده نمی‌شود. حتی شاید فرد در اوایل مصرف، احساس سرخوشی و مستی رضایت‌بخشی را تجربه کند، اما مصرف زیاد از حد و مکرر این مواد اعتیادزا، عوارض و علائم بسیار ناخوشایندی را در پی خواهد داشت. برای مثال، فردی که در یک شب الکل زیادی می‌نوشد، اثرات سرخوشی و زیان‌بار این ماده را باهم تجربه می‌کند.
انواع اعتیاد
همانطور که در بالا گفتیم، اعتیاد در دو نوع مختلف وجود دارد: اعتیاد به مواد مخدر و اعتیاد رفتاری (اعتیاد به عوامل اعتیادزا).
اعتیاد به مواد غیر مخدر در اثر عوامل اعتیادآور زیر رخ می‌دهد:
- مشروبات الکلی
- قمار
- فضای مجازی
- تماشای فیلم‌های پورن و مستهجن
- بازی‌های کامپیوتری
- پرخوری
- موبایل
- رابطه جنسی
اعتیاد با چه علائمی همراه است؟
در اغلب موارد خانواده معتادان و اطرافیان آنها با مشاهده برخی علائم، مشکوک به اعتیاد آنها می‌شوند. این علائم عبارت است از:
- کاهش نمرات تحصیلی
- عدم علاقه به ادامه تحصیل یا ترک آن
- عملکرد ضعیف در محل کار
- مشکلات ارتباطی
- ناتوانی در توقف مصرف
- کمبود انرژی در کارهای روزمره
- تغییرات عمیق در ظاهر، از جمله کاهش وزن و عدم رعایت بهداشت فردی
- حالت تدافعی در برابر سوالات خانواده
علائم اعتیاد و مصرف مواد مخدر
بیشتر بخوانید: اصول بهداشت فردی که حتما باید بدانید!
ترک اعتیاد چگونه امکان می‌یابد؟
افراد معتاد به مواد یا کسانی‌که عادت به انجام کاری دارند، برای توقف مصرف مواد یا دوری از عوامل اعتیادآور با مشکلات زیادی روبرو می‌شوند. هنگامی‌که فردی از لحاظ جسمی به یک ماده عادت کند، قطع ناگهانی آن ماده برای وی بسیار سخت و دردناک و در برخی موارد حتی کشنده نیز خواهد بود.
اولین گام برای ترک، آمادگی و علاقه خود شخص است. به این معنی که اگر خود شخص نخواهد اعتیادش را ترک کند، هیچ کاری از دست دیگران برنمی‌آید. قدم بعدی برای ترک، مراجعه به پزشک و بهره‌گیری از توصیه‌های پزشکی و مشاوران متخصص در حیطه اعتیاد است. آنها با توصیه‌های پزشکی و عوامل روان‌شناختی مختلف، روحیه فرد را برای انجام تمهیدات لازم تغییر می‌دهند. هنگامی که فردی بیش از حد مواد مصرف کند، اطرافیان او باید فورا به دنبال کمک‌های پزشکی اورژانسی باشند.
روش‌های ترک اعتیاد
عموما پزشکان و مشاورین سلامت با روش‌هایی مانند توانبخشی، سم‌زدایی و تجویز دارو به ترک اعتیاد افراد کمک می‌کنند. با این حال پیشرفت‌های پزشکی موجب شناسایی راه‌های مختلفی برای مدیریت و ترک شـده است.
متداول‌ترین روش‌های ترک اعتیاد عبارتند از:
- رفتار درمانی و مشاوره
- مراجعه به کمپ ترک اعتیاد
- تجویز داروهای مسکن و آرامبخش
- درمان عوامل روان‌شناختی مرتبط، مانند افسردگی
- مراقبت مداوم از فرد در حال ترک (به منظور کاهش خطر عود)
- بهره‌گیری از دستگاه‌های پزشکی مخصوص ترک اعتیاد در کمپ یا کلینیک‌های مربوطه
بیشتر بخوانید: افسردگی؛ از تشخیص تا درمان
گفتنی است که درمان اعتیاد و ترک آن امری بسیار شخصی است و به حمایت کامل جامعه یا خانواده نیاز دارد. از آنجایی‌که عادت به مصرف مواد مخدر، نوعی بیماری مزمن تلقی می‌شود و اثرات روحی، روانی و جسمی شدیدی را در پی دارد، ترک آن نیز احتمالا طولانی خواهد بود. البته هر ماده یا رفتار عادت‌برانگیز، با استفاده از تکنیک‌های مدیریتی متفاوتی قابل درمان است.
آیا ترک مواد مخدر در کمپ نیاز به زمان زیادی دارد؟
عوامل خطر اعتیاد
عوامل بسیار زیادی در جامعه وجود دارد که خطر اعتیاد را افزایش می‌دهد که اصلی‌ترین ان عبارتند از:
- سابقه خانوادگی: محققان بر این باورند که ژن‌های موجود در بدن افراد نقش مهمی در اعتیاد دارند و ۴۰ تا ۶۰ درصد خطر درگیری با مواد مخدر را افزایش می‌دهند.
- زندگی شخصی: محیط خانه و زندگی شخصی سالم اهمیت بالایی در دوران کودکی دارد. به‌طوری‌که زندگی با افراد ناسالم و وجود افراد معتاد در یک خانواده، احتمال ابتلای کودکان آن خانواده به اختلال مصرف مواد را در آینده افزایش می‌دهد.
- دوستان و همسالان: دوران نوجوانی یکی از مهم‌ترین برهه‌های زندگی است که وجود دوستان و همسالان ناباب در این دوره، به تربیت غلط و تقلید برخی امور اشتباه منجرخواهد شد.
- استرس: سطوح بالای استرس در زندگی، باعث می‌شود که فرد برای کاهش اضطراب و سرمستی خود به مواد مخدر یا عوامل اعتیادزا روی آورد.
- ماهیت ماده: داروهایی مانند نیکوتین، کراک یا هروئین حاوی ترکیبات خاصی هستند که واکنش‌های اعتیادآور را تحریک می‌کنند. بعضی از افراد با یک بار مصرف این مواد، به مصرف آن عادت می‌کنند و به اصطلاح معتاد می‌شوند.
اکثر افراد بدون عوامل خطر، مصرف یک نوع از مواد مخدر را آغاز می‌کنند. در اغلب موارد فرزاندان طلاق یا کسانی‌که از نظر اجتماعی احساس طرد شدگی می‌کنند، بیشتر در معرض خطر اعتیاد هستند. به‌علاوه سن آغاز مصرف مواد مخدر نیز بسیار مهم است. تغییرات سریع در احساسات افراد را به سمت تکرار مصرف مواد سوق می‌دهد تا حالت سرخوشی را که قبلا تجربه کرده‌اند، دوباره به دست آورند.
چرا افراد به سمت اعتیاد می‌روند؟
اکثر افراد پس از تجربه اولین مصرف خود نمی‌توانند از مصرف دوباره آن جلوگیری کنند. برخی از عوامل اعتیادآور مانند قمار، در ابتدا مضر به نظر می‌رسد و حتی با لذت‌هایی همراه است که افراد اصلا گمان نمی‌کنند روزی به این کار معتاد شوند.
دلایل زیر از مهم‌ترین عواملی است که افراد را به سمت مصرف مواد مخدر سوق می‌دهد:
- کنجکاوی: اغلب نوجوانان فقط برای تجربه تازه به سمت مواد مخدر می‌روند.
- احساس خوب: اکثر افراد با مصرف مواد مخدر احساس سرخوشی و نشاط بیش از اندازه‌ای می‌کنند. همچنین احساس اعتماد به نفس و قدرت بسیار قابل توجهی به آنها دست می‌دهد. بسیاری از رفتارهای اعتیادآور نیز اثرات تقویت‌کننده خلق و خو، مانند لذت جنسی یا سود مالی ناشی از قمار را نیز در پی دارد و موجب ترغیب هرچه بیشتر فرد می‌شود.
- تسکین غم و اندوه یا استرس: افرادی که افسردگی، اضطراب اجتماعی و استرس فراوانی در زندگی شخصی دارند، به کمک مواد، نوعی مکانیسم مقابله‌ای را تجربه می‌کنند.
- افزایش عملکرد: برخی از افراد برای بهبود موفقیت‌های ورزشی، تحصیلی و حرفه‌ای خود از محرک‌های اعتیادآور استفاده می‌کنند. در حالی‌که سود ناشی از اعتیاد بسیار کوتاه‌مدت و در عوض خطرات آن بسیار وخیم و بلندمدت است.
علاوه بر موارد فوق، نحوه مصرف یک فرد و نوع ماده‌ای که مصرف می‌کند نیز در روند اعتیاد فرد نقش دارد، اما راهکار درست این است که از تمامی عوامل فوق دوری کنید و آگاهی خود را در این زمینه افزایش دهید.
خلاصه
اعتیاد در اثر وابستگی جدی و مزمن افراد به یک ماده مخدر یا فعالیت‌های اعتیادآور ایجاد می‌شود. فرد معتاد، دیگر نمی‌تواند مصرف یک ماده یا عادت به انجام یک کار را متوقف کند. از سوی دیگر، ترک اعتیاد یا درمان آن نیز بسیار دشوار خواهد بود.
افراد درگیر با اعتیاد اغلب علائمی همچون کاهش سلامت جسمانی، تحریک، خستگی و ناتوانی در توقف مصرف را تجربه می‌کنند. در پی بروز این نشانه‌ها احتمال دارد که افراد در روابط خود با دیگران دچار مشکل شوند و در محیط کار یا زندگی اجتماعی نیز با شرایطی نامطلوبی برخورد کنند. علت این امر آن است که مصرف مواد مخدر در همه جا امکان‌پذیر نیست و فرد باید محل کار یا جمع خانوادگی را ترک کند. عدم مصرف مواد اعتیادزا در موقع نیاز نیز سبب بروز رفتارهای ناهنجار و غیرقابل پیش‌بینی در فرد و رنجش اطرافیان وی می‌شود.
برای توقف مصرف ماده یا رفتار اعتیادآور باید کنترل فردی را تقویت کرد. از این رو افراد نباید بدون نظارت پزشکی به طور ناگهانی مصرف یک ماده یا رفتار خاصی را متوقف کنند. با اینکه ترک اعتیاد امری بسیار دشوار است، اما با مصرف داروهای تجویزی پزشک کمپ و پیروری از توصیه‌های پزشکی ترک سریع و بدون عوارض امکان‌پذیر است.
[accordion title=”سوالات متداول”]
[accordion-item title=”آیا ترک اعتیاد در مدت زمان اندک، امکان‌پذیر است؟”]
خیر، افراد درگیر با اعتیاد برای ترک هرگونه مواد، باید وقت و انرژی بسیار زیادی صرف کنند.
[/accordion-item]
[accordion-item title=”آیا تغذیه مناسب در ترک اعتیاد نقش دارد؟”]
عموما افراد درگیر با اعتیاد به تغذیه خود اهمیت نمی‌دهند، اما تغذیه مناسب هنگام ترک و عدم مواجه شدن با مشکلات تغذیه‌ای بسیار راهگشا خواهد بود.
[/accordion-item]
[accordion-item title=”هزینه ترک اعتیاد در کمپ و کلینک‌های مربوطه چقدر است؟”]
با توجه به نوع ماده مخدر، مدت مصرف و شرایط فیزیکی و روحی بیمار و هزینه بستری وی متفاوت خواهد بود. جهت اطلاع از هزینه‌های درمان خود با مشاوران کلینیک ترک اعتیاد تماس بگیرید.
[/accordion-item]
[/accordion]
