افسردگی وضعیتی همراه با احساس مزمن پوچی، غمگینی یا ناتوانی در شادی است. این وضعیت با احساس غم و اندوه یا رویدادهای دشوار زندگی تفاوت دارد و ناخواسته سراغ فرد می‌آید. بیماری روحی افسردگی در انواع و علائم مختلفی بروز می‌کند و عموما برگرفته از علت خاصی است. برای درمان هرچه سریع‌تر و بهتر افسردگی باید ابتدا تست‌های تشخیصی توسط پزشک انجام گیرد تا مراحل درمانی مربوط به آن تعیین شود.
با مطالعه این مقاله اطلاعات جامعی درباره انواع، علت، علائم و راههای درمان افسردگی کسب خواهید کرد:
افسردگی چیست؟
همه ما گاهی احساس کسالت یا غمگینی می‌کنیم. این احساس، حالت روحی ما را دگرگون می‌کند و موجب می‌شود که در کارهای روزمره و تجربیات خود شاداب نباشیم. در واقع این بیماری احساس بد ناتوانی فرد را تحریک و گاهی افراد را به خودکشی ترغیب می‌کند.
بیماری افسردگی اغلب در جوانان شایع است، اما گاهی نوجوانان و کودکان را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد.
در حالت کلی افسردگی نوعی اختلال خلقی است که باعث احساس مداوم غم، پوچی و فقدان لذت و شادی می‌شود. این عارضه اکثرا به هنگام اتفاقات ناخوشایند زندگی مانند سوگواری، حوادث ناگهانی، مسائل کاری، تغییر در روابط، مشکلات مالی و نگرانی‌های پزشکی پدید می‌آید. متاسفانه طول درمان این بیماری بسیار زیاد است و ممکن است هفته‌ها، ماه‌ها یا حتی سال‌ها به طول انجامد.
انواع افسردگی و چگونگی بروز آنها
افسردگی با علائم مختلفی بروز می‌کند و انواع مختلفی نیز دارد. در زیر به برخی از رایج‌ترین انواع افسردگی اشاره می‌شود:
افسردگی شدید: یک حالت غمگینی دائم است که علاقه افراد به فعالیت‌های مورد پسند قبلی را زایل می‌کند. درمان این نوع افسردگی اغلب به روش دارو درمانی و روان‌درمانی انجام می‌گیرد.
افسردگی روانی: یا روان‌پریشی شامل هذیان‌هایی مانند باورهای نادرست و جدا از واقعیت و توهم در مورد چیزهایی است که وجود ندارند.
اختلال افسردگی مزمن مداوم: که با نام دیستیمیا شناخته می‌شود و علائم آن حداقل ۲ سال طول می‌کشد. علائم این بیماری به طور خفیف اما طولانی‌مدت بروز می‌کنند.
اختلال دو قطبی: با علائم شیدایی همراه است و باعث احساس شادی، پرخاشگری یا خارج از کنترل فرد می‌شود.
اختلال افسردگی فصلی: که قبلاً به عنوان اختلال عاطفی فصلی (SAD) شناخته می‌شد، معمولاً در ماه‌های زمستان و پاییز زمانی که نور کمتری در روز وجود دارد، رخ می‌دهد.
افسردگی پس از زایمان: دوره کوتاهی از غم و اندوه یا احساسات شدید بعد از زایمان است که معمولاً طی چند روز تا چند هفته از بین می‌رود.
نشانه‌های افسردگی
اگرچه علائم کلی افسردگی در تمام افراد مشابه است، اما انواع و علل بروز آن در شدت علائم تاثیر خواهد داشت. علائم بارز افسردگی عموما شامل موارد زیر است:
- تغییر اشتها
- خواب کم یا زیاد
- پریشانی و تلاطم
- خلق و خوی محزون
- کندی حرکات و گفتار
- خستگی یا اتلاف انرژی
- احساس بی‌ارزشی یا گناه
- کاهش یا فقدان میل جنسی
- اختلال در تمرکز یا تصمیم‌گیری
- افزایش یا کاهش ناخواسته وزن
- کاهش اشتیاق به فعالیت‌های مورد علاقه
- افکار متوالی در مورد مرگ یا خودکشی و اقدام به آن
علت بروز افسردگی و عوامل محرک آن
علت اصلی افسردگی و عامل محرک آن به طور دقیق مشخص نیست، اما علل احتمالی زیادی وجود دارد که این بیماری از آنها نشات می‌گیرد.
اصلی‌ترین عوامل بروز افسردگی در افراد، عبارتند از:
- اختلال دوقطبی
- ویژگی‌های ژنتیکی
- معضلات روانی و اجتماعی
- تغییرات در سطوح انتقال‌دهنده‌های عصبی مغز
- عوامل محیطی مانند قرارگیری در معرض تروما یا عدم حمایت اجتماعی
البته برخی عوامل خطرناک نیز وجود دارند که هنگام بروز، احتمال ابتلا را افزایش می‌دهند. این عوامل عبارتند از:
- شرایط استرس‌زای حاد
- وجود فردی مبتلا در اطرافیان
- سابقه افسردگی در گذشته
- فقدان راهبردهای مقابله‌ای موفق
- ابتلا به بیماری‌های عصبی مانند آلزایمر یا پارکینسون
- استفاده از مواد مخدر تفریحی مانند الکل یا آمفتامین‌ها
- مصرف برخی داروهای تجویزی مانند کورتیکواستروئیدها، برخی از بتا بلوکرها و اینترفرون
- درگیری با بیماری‌های مزمن مانند دیابت، بیماری انسدادی ریه (COPD) یا بیماری قلبی عروقی
در صورت ادغام چند مورد از عوامل محرک، خطر ابتلا به افسردگی شدید افزایش می‌یابد. برای مثال، فردی با سابقه خانوادگی یا خطر ژنتیکی در پی بروز یک رویداد تنش‌زا، بیش از سایر افراد در خطر افسردگی قرار می‌گیرد. البته میزان شیوع و علت بروز آن در زنان و مردان یا کودکان و بزرگسالان با توجه به عوامل جنسیتی متغیر است.
در ادامه به بررسی علت افسردگی در زنان، مردان، کودکان و نوجوانان و دانشجویان می‌پردازیم:
علت و علائم افسردگی در زنان
طبق اعلام مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC)، افسردگی در زنان تقریبا دو برابر رایج‌تر از مردان است. علت این موضوع دقیقا مشخص نیست، اما به نظر می‌رسد اصلی‌ترین دلیل این مسئله، تبعیض جنسیتی و مشکلات برگرفته از آن باشد.
البته افسردگی پس از زایمان، اختلال سندرم پیش از قاعدگی و تغییرات هورمونی دوران یائسگی مختص زنان است. علائم این بیماری در زنان شامل خواب‌آلودگی بیش از حد، افزایش بی‌رویه وزن و اشتها و حملات پانیک است.
علت و علائم افسردگی در مردان
طبق اعلام گزارشات علمی، ۵٫۵% از مردان علائم افسردگی را به مدت ۲ هفته احساس می‌کنند، در صورتی‌که آمار زنان در این مورد ۱۰٫۴% است. مردان مبتلا به این بیماری، تمایل به مصرف افراطی الکل، عصبانیت و ریسک‌پذیری دارند.
از دیگر علائم افسردگی در مردان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کار و فعالیت بدون وقفه
- رفتار توهین آمیز در روابط
- عدم پذیرش مسئولیت‌های کاری و خانوادگی
- اجتناب از حضور در موقعیت‌های خانوادگی و اجتماعی
بیشتر بخوانید: بیماری های مردان و شایع ترین آنها را بشناسید
علت و علائم افسردگی در کودکان
متاسفانه آمار کودکان دچار افسردگی در سال‌های اخیر با افزایش چشمگیری روبرو است. این عارضه در کودکان به علل مختلفی از قبیل عدم انجام تکالیف مدرسه و فعالیت‌های اجتماعی چالش‌برانگیز بروز می‌کند. به طوریکه آنها دچار احساسات زیر می‌شوند:
- انرژی کم
- چسبندگی
- رفتار سرکش
- گریه بیش از حد
- طغیان‌های صوتی به هنگام تذکر و انتقاد والدین
در برخی موارد کودکان کوچکتر در بیان احساسات خود با کلمات دچار مشکل می‌شوند و نمی‌توانند احساس غم و اندوه خود را صریحا توضیح دهند.
علت و علائم افسردگی در نوجوانان
دوران نوجوانی برهه خاصی از زندگی است که افراد طی آن دچار تغییرات بدنی و فیزیکی، فشار همسالان و عوامل دیگری می‌شوند. این عوامل تازه باعث بروز شرایط روحی متفاوت و افسردگی در بعضی از آنها می‌شود.
نوجوانانی که دچار این عارضه شده‌اند، اغلب علائم زیر را تجربه می‌کنند:
- بی قراری و درماندگی
- کناره‌گیری از اطرافیان و خانواده
- مشکل در تمرکز بر روی تکالیف مدرسه
- احساس گناه، درماندگی یا بی‌ارزشی
علت و علائم افسردگی در جوانان و دانشجویان
دانشجویان در دوران تحصیلات آکادمیک (دانشگاهی) برای اولین بار با سبک‌های زندگی، فرهنگ‌ها و تجربیات متفاوت زیادی سر و کار دارند. به همین جهت موقعیت‌های بسیار تنش‌زا و اضطراب‌آفرینی را در زندگی تجربه می‌کنند. برخی از دانشجویان با مشاهده این موقیعت‌ها دچار اضطراب و تنش روانی بسیار و درنتیجه دلمردگی می‌شوند.
آنها علائمی از قبیل زیر را در خود مشاهده می‌کنند:
- بی‌خوابی
- کاهش یا افزایش اشتها
- خواب طولانی و بیش از حد
- اختلال در تمرکز بر روی تکالیف درسی
- اجتناب از موقعیت‌های اجتماعی و فعالیت‌های مورد علاقه
نحوه تشخیص افسردگی
در صورتی‌که افراد، چند مورد از علائم فوق را همزمان در خود مشاهده کنند، مشکوک به افسردگی هستند. آنها باید برای تشخیص و درمان اولیه سریعا به پزشک یا متخصص سلامت روان مراجعه کنند.
پزشک متخصص با انجام معاینات فیزیکی، تست آزمایش خون و بررسی علائم و شدت آنها، علت دقیق بیماری را تشخیص می‌دهد. سپس راهکارهای درمانی مناسب آن را اعلام خواهد کرد.
راهکارهای درمان افسردگی
بیماری افسردگی با روش‌های مختلفی قابل درمان است، اما حدود نیمی از افراد در ابتدا به درمان پاسخ نمی‌دهند. از این رو برای تسکین نیاز به ترکیب درمان‌ها یا آزمایش چندین داروی مختلف دارند. حدود ۴ نفر از هر ۱۰ نفر در عرض ۱۲ ماه علائم خود را بهبود می‌بخشند. با این وجود در برخی از موارد امکان شدت بیماری نیز وجود دارد.
در حالت کلی برای مدیریت این بیماری باید مراحل زیر را طی کرد:
پشتیبانی: برای این کار می‌توان از راه‌حل‌های عملی و آموزش اعضای خانواده کمک گرفت.
درمان دارویی: که مهم‌ترین آن مصرف داروهای ضدافسردگی تجویزی پزشک است.
روان درمانی: که به‌عنوان گفتار درمانی نیز شناخته می‌شود، به معنی مشاوره و درمان شناختی رفتاری (CBT) است.
عموما درمان افسردگی با روش‌های زیر امکان‌پذیر است:
دارو درمانی
در اکثر موارد افسردگی‌های متوسط تا شدید با مصرف داروهای ضدافسردگی درمان می‌شوند.
مهم‌ترین داروهای ضدافسردگی عبارت است از:
- داروهای ضدافسردگی غیرمعمول
- داروهای ضدافسردگی سه حلقه‌ای
- مهارکننده‌های مونوآمین اکسیداز (MAOIs)
- مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs)
- مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین و نوراپی نفرین (SNRIs)
هر دسته از این داروها بر روی یک انتقال‌دهنده عصبی یا ترکیبی از انتقال‌دهنده‌های عصبی متفاوت عمل می‌کند. بنابراین باید فقط طبق دستور پزشک مصرف شوند. همچنین مدت زمان تاثیرگذاری داروها با هم متفاوت است و برای مشاهده اثربخشی آنها باید مقدار تعیین‌شده توسط پزشک را تا آخر مصرف کنید.
برخی از افراد پس از بهبود علائم، مصرف دارو را متوقف می‌کنند، اما این امر ممکن است به عود بیماری منجرشود.
ناگفته نماند که برخی از داروها عوارض جانبی خاصی به همراه دارند. برای مثال SSRI ها و SNRI ها عوارض زیر را به فرد مصرف‌کننده منتقل می‌کنند:
داروهای گیاهی
برای دوری از عوارض جانبی داروها، به جای داروهای شیمیایی از داروهای گیاهی و روش‌های طبیعی برای درمان این بیماری استفاده کنید. البته میزان اثربخشی داروهای گیاهی در افراد مبتلا به افسردگی خفیف تا متوسط بیشتر است.
محبوب‌ترین داروها و محصولات گیاهی که برای درمان افسردگی استفاده می‌شوند، شامل موارد زیر است:
- بابونه: حاوی فلاونوئیدهای موثر در ضدافسردگی است.
- اسطوخودوس: موجب کاهش اضطراب و بی‌خوابی می‌شود.
- جینسینگ: جهت بهبود وضعیت ذهنی و کاهش استرس استفاده می‌شود.
- خار مریم: با خواص آنتی‌اکسیدان و ضدالتهاب خود سبب کاهش علائم می‌شود. استفاده از این گیاه به افراد مبتلا به اختلال دوقطبی، توصیه نمی‌شود.
به منظور عدم ایجاد تداخلات دارویی، بهتر است که قبل از مصرف داروهای گیاهی نیز با پزشک مشورت کنید.
غذا و رژیم غذایی
مطالعات حاکی از آن است که مصرف بیش از حد غذاهای شیرین و فرآوری‌شده، مشکلات جسمی و روانی مختلفی را در پی خواهد داشت. مصرف زیاد غذاهای زیر نیز در کاهش علائم افسردگی موثر خواهد بود:
- میوه‌ها
- سبزیجات
- روغن زیتون
- ماهی
بیشتر بخوانید: انواع رژیم غذایی سالم برای لاغری و چاقی
روان‌درمانی
روان‌درمانی یا گفتاردرمانی، تاثیر بسزایی در بهبود علائم افسردگی دارد. عموما روان‌درمانی به دو روش شناختی رفتاری و بین فردی انجام می‌گیرد و امکان اجرای آنها به صورت گروهی، تلفنی یا آنلاین نیز وجو دارد.
به کمک روان‌درمانی فرد بیمار شروع به برقراری ارتباط بین افکار، رفتارها و احساسات خود، تغییر افکار و رفتارهای مضر می‌کند.
به طور کلی هدف از روان‌درمانی بین فردی کمک به مشکلات زیر است:
- مشکلات عاطفی تاثیرگذار در روابط و ارتباطات
- مسائل اثربخش در روحیه افراد
- توسعه روابط و کنترل احساسات
ورزش و تمرینات فیزیکی
ورزش هوازی با افزایش سطح اندورفین و تحریک انتقال‌دهنده‌های عصبی به طور چشمگیری افسردگی را کاهش می‌دهد. در صورتی که فرد در کنار ورزش از داروهای ضداضطراب و روان‌درمانی هم استفاده کند، تاثیر دوچندانی در بهبود مشکل خود مشاهده خواهد کرد.
تحریک مغز
تحریکات مغز یکی دیگر از گزینه‌های درمانی موثر در درمان انواع افسردگی است. برای نمونه، تحریک مغناطیسی جمجمه‌ای متوالی، سبب ارسال پالس‌های مغناطیسی به مغز و کاهش علائم می‌شود.
افراد مبتلا به افسردگی شدید که با مصرف دارو بهبود نمی‌یابند، لازم است از گزینه تشنج الکتریکی (ECT) استفاده کنند. برای این کار هنگامی که فرد در خواب است، پزشک برای ایجاد تشنج از برق استفاده می‌کند. این روش درمانی موجب “بازنشانی” مغز، رفع مشکلات انتقال‌دهنده‌های عصبی یا سایر عوامل برگرفته از افسردگی می‌شود.
خلاصه
افسردگی نوعی بیماری روحی و عاطفی است که در اثر قرارگیری افراد در شرایط روحی اندوهناک و عوامل تنش‌زا به وجود می‌آید. انواع مختلفی از این بیماری با نشانه‌هایی گوناگون در تمامی سنین ظاهر می‌شود که نحوه درمان هریک از آنها متفاوت از دیگری خواهد بود.
عوامل مختلفی در ظهور انواع افسردگی و عوارض آن موثر است. برای پیشگیری از ابتلا، تا حد ممکن از قرارگیری در موقیعیت‌های استرس‌زا، ارتباط با افراد مضطرب و تمرکز زیاد روی مسائل روزمره بپرهیزید.
[accordion title=”سوالات متداول”]
[accordion-item title=”آیا افسردگی از چهره افراد هم مشخص می‌شود؟”]
بله، گزارشات حاکی از آن است که غم و ناراحتی جلوه‌ای اندوهناک و افسرده به فرد می‌دهد.
[/accordion-item]
[accordion-item title=”افسردگی چه تاثیری در شخصیت افراد می‌گذارد؟”]
از آنجائیکه افراد افسرده معمولا با پرخاشگری و عصبانیت رفتار می‌کنند، تاثیری بدی در شخصیت افراد می‌گذارد.
[/accordion-item]
[accordion-item title=”آیا فضای مجازی باعث افسردگی می‌شود؟”]
یقینا بله، تحقیقات ثابت کرده‌اند که جستجوی زیاد در وب موجب تاثیرات مخرب در مغز و فضای تاریک ذهن می‌شود.
[/accordion-item]
[/accordion]
