کبد چرب نوعی عارضه ناخوشایند است که در صورت عدم توجه به سلامت کبد اتفاق می‌افتد. بیماری کبد چرب در انواع مختلفی بروز می‌کند که هر یک از آنها علت و علائم خاصی دارند. برای درمان سریع و به‌موقع کبد چرب باید با مشاهده اولین علائم، برای تشخیص نوع بیماری به پزشک متخصص مراجعه کرد. در صورتی که بیماری کبد جدی گرفتـه نشود، عوارض سخت و دردناکی به همراه خواهد داشت.
هدف از تهیه این مقاله آشنایی هرچه بیشتر شما با انواع، علائم، علت و راه‌های تشخیص و درمان بیماری کبد چرب است:
کبد چرب چیست و به چه علت اتفاق می‌افتد؟
تجمع چربی بیش از حد در کبد، باعث بروز التهاب و در نتیجه زخم و آسیب به این ناحیه از بدن می‌شود. عوامل مختلفی موجب تجمع این چربی‌ها در کبد می‌شود که مهم‌ترین آنها عبارتند از:
- نوشید‌ن بیش از حد الکل
- چاقی
- دیابت نوع ۲
- مقاومت به انسولین
- سطوح بالای چربی به خصوص تری گلیسیرید در خون
- سندرم متابولیک
علاوه بر عوامل فوق، علل بالقوه‌ی دیگری نیز موجب بروز کبد چرب می‌شوند که عبارتند از:
- بارداری
- عوارض جانبی مصرف برخی از داروها
- برخی از انواع عفونت‌ها مانند هپاتیت C
- بعضی شرایط ژنتیکی نادر
بیشتر بخوانید: انواع بیماری های ژنتیکی رایج در جهان
انواع کبد چرب
در حالت کلی بیماری کبد چرب به سه نوع زیر رخ می‌دهد:
بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD): در افرادی که الکل زیادی نمی‌نوشند، رخ می‌دهد. کسانی که چربی اضافی در کبد خود دارند و سابقه مصرف زیاد الکل ندارند، بعضا دچار NAFLD می‌شوند. در صورتیکه این وضعیت با التهاب یا سایر عوارض همراه نباشد، به‌عنوان NAFLD ساده شناخته می‌شود. اما زمانی که تجمع چربی اضافی در کبد با التهاب همراه باشد، پزشک NASH را ناشی از موارد زیر تشخیص می‌دهد:
- التهاب کبد
- مصرف زیاد الکل
- چربی اضافی در کبد
در صورت عدم درمان، NASH می‌تواند موجب فیبروز کبدی و در موارد شدید، سیروز و نارسایی کبد شود.
بیماری کبد چرب الکلی (AFLD): در افرادی که الکل زیادی می‌نوشند، ظاهر می‌شود. این بیماری همچون کبد چرب غیرالکلی، در صورت بروز التهاب یا عوارض دیگر به‌عنوان کبد چرب الکلی ساده شناخته می‌شود. اما زمانیکه تجمع چربی اضافی در کبد با التهاب همراه باشد،این وضعیت را هپاتیت الکلی می‌نامند. تمامی عوامل مربوط به این بیماری و عوارض ناشی از آن، با NASH یکسان است.
کبد چرب حاد بارداری (AFLP): در پی تجمع بیش از حد چربی در دوران بارداری اتفاق می‌افتد. این عارضه بسیار نادر اما امری جدی در دوران بارداری است. اگر چه عوامل ژنتیکی، از علل کبد چرب در بارداری محسوب می‌شوند، اما علت دقیق آن تاکنون ناشناختـه است.
معمولاً AFLP در سه ماهه سوم بارداری ظاهر می‌شود. در صورت عدم درمان AFLP، خطرات جدی برای مادر و نوزاد به همراه خواهد داشت. در صورتیکه پزشک AFLP را تشخیص دهد، باید در اسرع وقت نوزاد را به دنیا بیاورید.
بیماری کبد چرب با چه علائمی ظاهر می‌شود؟
عموما بیماری کبد چرب در چهار مرحله پیشرفت می‌کند:
کبد چرب ساده: که طی آن چربی اضافی در کبد تجمع می‌یابد و در صورت عدم پیشرفت، تا حد زیادی بی‌ضرر است.
استاتوهپاتیت: علاوه بر چربی اضافی، التهاب نیز در کبد وجود دارد.
فیبروز التهاب مداوم در کبد: که باعث ایجاد اسکار می‌شود. با این حال، کبد هنوز هم قادر به حفظ عملکرد طبیعی خود می‌باشد.
سیروز زخم شد‌ن کبد: شدیدترین مرحله کبد چرب است که برگشت‌ناپذیر بود‌ه و به طور گسترده‌ای انتشار می‌یابد. به‌طوریکه توانایی کبد را برای عملکرد صحیح خود مختل می‌کند.
به طور کلی هر دو نوع کبد چرب (AFLD و NAFLD) با علائمی مشابه بروز می‌کنند. با این حال، در بسیاری از موارد، کبد چرب علائم قابل توجهی ایجاد نمی‌کند. اصلی‌ترین علائم کبد چرب شامل احساس خستگی و ناراحتی یا درد در سمت راست بالای شکم است.
برخی از افراد مبتلا به بیماری کبد چرب دچار عوارضی از جمله زخم کبد می‌شوند. در صورت بروز فیبروز شدید کبدی، به آن سیروز می‌گویند. این یک وضعیت تهدید کننده برای زندگی است که منجر به نارسایی کبد می‌شود.
آسیب‌های کبدی ناشی از سیروز دائمی هستند و باید در وهله اول از پیشرفت آنها جلوگیری شود. موارد زیر از علائم سیروز کبدی است:
- گیجی
- تورم پاها
- درد شکم
- حالت تهوع
- خارش پوست
- ادرار تیره رنگ
- مدفوع رنگ پرید‌ه
- ضعف یا خستگی
- کاهش وزن و اشتها
- زردی پوست و چشم
- تجمع مایعات در شکم
- کبودی یا خونریزی آسان
- بزرگ شد‌ن سینه در مردان
- رگ‌های خونی و متورم در زیر پوست
چربی کبد چگونه تشخیص داد‌ه می‌شود؟
برای تشخیص کبد چرب، پزشک پس از بررسی سوابق پزشکی و معاینه فیزیکی، یک یا چند آزمایش را تجویز خواهد کرد. در صورت مشکوک بود‌ن شما به کبد چرب، پزشک سوالات متفاوتی درباره وضعیت سلامتی، سبک زندگی و علائم شما خواهد پرسید. اغلب پزشکان با معاینه بدنی بیمار و احساس التهاب و تورم کبد وی، قادر به تشخیص چربی کبد هستند. در برخی موارد آنها نیاز به مشاهده نتایج تست‌های تجویزی از قبیل زیر دارند:
- آزمایشات خون: که شامل موارد زیر هستند و افزایش آنزیم‌های کبدی را نشان می‌دهند.
- آزمایش آلانین آمینوترانسفراز (ALT)
- تست آسپارتات آمینوترانسفراز (AST)
- مطالعات تصویربرداری: همچون موارد زیر، جهت بررسی چربی اضافی یا سایر مشکلات کبدی استفاده می‌شود:
- سونوگرافی
- سی تی اسکن
- اسکن ام آر آی
- الاستوگرافی گذرا با کنترل ارتعاش (VCTE، FibroScan): این آزمایش از امواج صوتی با فرکانس پایین برای اندازه‌گیری سفتی کبد استفاده می‌کند.
- بیوپسی کبد: بهترین راه برای تعیین شدت چربی کبد است. برای این آزمایش، پزشک یک سوزن را به کبد شما وارد کرد‌ه و یک تکه بافت را برای معاینه برمی‌دارد. این آزمایش برای تشخیص اسکار کبدی کاربرد دارد.
کبد چرب چگونه درمان می شود؟
متاسفانه در حال حاضر هیچ دارویی برای درمان بیماری کبد چرب وجود ندارد. در بسیاری از موارد، تغییر سبک زندگی موجب کاهش پیشرفت بیماری و کندی مراحل پیشرفت آن می‌شود. اکثر پزشکان برای مدیریت کبد چرب، نکاتی از قبیل زیر را توصیه می‌کنند:
- مصرف الکل را تا حد ممکن کاهش داد‌ه یا به طور کلی اجتناب کنید
- به منظور کاهش وزن و لاغری، پیاده‌روی روزانه داشتـه باشید
- تغییراتی در رژیم غذایی خود ایجاد کنید
- از مصرف داروها و مکمل‌هایی که برای کبد شما مضر هستند، خودداری کنید
- واکسن هپاتیت A و B را دریافت کنید.
- غربالگری‌های مربوط به هپاتیت C را به طور منظم انجام دهید
البته لازم به ذکر است که درمان سیروز کبدی، با رعایت نکات فوق امکان‌پذیر نیست و نیاز به داروها یا جراحی دارد. از آنجاییکه سیروز کبدی منجر به نارسایی کبد می‌شود. برخی از افراد درگیر با آن نیاز به پیوند کبد دارند.
سخن نهایی
زمانی که چربی‌های اضافی در کبد انباشته شوند، به اصطلاح می‌گویند فرد دچار کبد چرب شد‌ه است. این بیماری اغلب به علت مصرف زیاد الکل اتفاق می‌افتد که به آن کبد چرب الکلی (AFLD) می‌گویند. در مواردی ممکن است کبد افرادی که الکل نمی‌نوشند نیز دچار تجمع چربی شوند که به آن کبد چرب غیرالکلی (NAFLD) می‌گویند.
بسیاری از افراد مبتلا به بیماری کبد چرب تا زمانی که آسیب شدید کبدی رخ ندهد، علائم قابل توجهی را مشاهده نمی‌کنند. متاسفانه تاکنون درمان قطعی کبد چرب شناخته نشد‌ه است، اما با تغییراتی در سبک خود می‌توانید تا حدودی آن را کنترل کنید.
