تشنج نوعی بیماری عصبی خطرناک است که به علت ایجاد تغییراتی در فعالیت الکتریکی مغز رخ می‌دهد. تغییرات حاصل از تشنج می‌تواند علائم چشمگیر و قابل توجهی در فرد ایجاد کند یا اصلاً نشانه‌ای نداشتـه باشد. متاسفانه بیماری تشنج در کودکان و جوانان بیشتر دیـده می‌شود. معمولا علت بروز تشنج، وجود یک بیماری زمینه‌ای در افراد است، اما این عارضه به طور ناگهانی نیز اتفاق می‌افتد.
در این مقاله قصد داریم شما را با انواع، علائم و اصلی‌ترین علت بروز تشنج در کودکان و جوانان آشنا سازیم:
تشنج چیست؟
بیماری تشنج برگرفتـه از وقوع یک انفجار الکتریکی غیرمنتظره در سلول‌های مغزی است. این عارضه سبب گرفتگی عضلات و تغییر ناگهانی رفتار، احساسات سطح هوشیاری افراد می‌شود. تشنج‌ها می‌توانند ناشی از چندین بیماری مختلف و عوامل تاثیرگذار در مغز باشند.
بیشتر بخوانید: کشیدگی عضله و بهترین راه‌های درمان آن در خانه
علت تشنج در جوانان چیست؟
در حالت کلی تشنج می‌تواند به علت یکی از موارد زیر رخ دهد:
- ترک الکل
- عفونت مغزی مانند مننژیت
- آسیب مغزی در هنگام زایمان
- نقص مغزی در بدو تولد
- خفگی
- مصرف مواد مخدر
- ترک اعتیاد
- عدم تعادل الکترولیت
- شوک الکتریکی
- صرع
- فشار خون بسیار بالا
- تب شدید
- ضربه به سر
- نارسایی کلیه یا کبد
- سطوح پایین گلوکز خون
- سکته مغزی
- تومور مغزی
- ناهنجاری عروقی در مغز
در حالت کلی احتمال وقوع تشنج در تمامی افراد وجود دارد. با این حال میزان بروز آن در افراد دارای سابقه خانوادگی بیشتر است. در برخی موارد، به ویژه در کودکان خردسال، علت بروز تشنج ممکن است ناشناخته باشد.
بیشتر بخوانید: تب در ناحیه شکم و سر کودک نشانه چیست؟
بیماری تشنج با چه علائمی ظاهر می‌شود؟
اصلی‌ترین علائم تشنج حاد شامل لرزش شدید و از دست داد‌ن کنترل است. برخی از تشنج‌ها منجر به آسیب‌های بسیار جدی می‌شوند و یا نشانه‌ای از یک بیماری زمینه‌ای هستند. از این رو بهتر است با مشاهده اولین علائم مشکوک به دنبال درمان باشید.
به‌طور کلی تشنج به دو نوع کانونی و عمومی اتفاق می‌افتد. شما می‌توانید هر دو نوع را همزمان با یکدیگر تجربه کنید، یا احتمال دارد که یکی قبل از دیگری رخ دهد.
علائم تشنج خفیف چیست؟
گاهی اوقات علائم تشنج قبل از وقوع آن ظاهر می‌شوند. مهم‌ترین علائمی که با مشاهده آنها باید بدانید در معرض وقوع تشنج هستید، مواردی از قبیل زیر هستند:
- سردرد
- سرگیجه
- فقدان هوشیاری
- تغییر در قوای بینایی
- احساس ناراحتی در معده
- احساس ناگهانی ترس یا اضطراب
- حرکت تند بازوها و پاها که موجب رهاسازی اشیا می‌شود
علائم تشنج عصبی چیست؟
علاوه بر موارد فوق علائمی نیز وجود دارند که نشان می‌دهند تشنج در حال پیشرفت است. نشانه‌های زیر از جمله این موارد هستند:
- گاز گرفتـن زبان
- فشـردن دندان‌ها
- افتــادن ناگهانی
- کف کردن آب دهان
- تغییرات خلقی ناگهانی
- حرکات ناگهانی و سریع چشم
- عدم کنترل عملکرد مثانه یا روده
- اسپاسم عضلانی غیرقابل کنترل
- احساس طعمی عجیب در دهان
- ایجاد صداهای غیرعادی مانند غرغر کـردن
- از دست داد‌ن هوشیاری و احساس گیجی به دنبال آن
بیشتر بخوانید: درمان تشنج چگونه امکان می‌یابد؟
انواع تشنج در بزرگسالان و علائم هر یک از آنها
همانطور که در بالا اشاره کردیم، تشنج در حالت معمول به دو نوع کانونی و عمومی ظاهر می‌شود. با این حال هریک از آنها دارای انواع مختلفی هستند که در ادامه به بررسی آنها می‌پردازیم:
تشنج کانونی یا فوکال
تشنج کانونی تنها در یک ناحیه از مغز رخ می‌دهد و مردم آن را به‌عنوان تشنج‌های جزئی می‌شناسند. تشنج‌های کانونی می‌توانند در نواحی کوچک مغز مانند یک لوب منفرد شروع شوند، اما نواحی بزرگی نیز را تحت تاثیر قرار می‌دهند.
متخصصان پزشکی معمولاً تشنج‌های کانونی را به دو دسته تقسیم می‌کنند: تشنج‌های آگاه کانونی و تشنج‌های کانونی همراه با اختلال در آگاهی.
تشنج کانونی آگاهانه
در طول این نوع از تشنج‌ها، شما کاملاً هوشیار خواهید بود و از تمامی امورات اطراف خود آگاه هستید. علائم تشنج کانونی بستگی به این دارد که در کدام بخش از مغز شما شروع شـده باشد. تشنج‌های کانونی اغلب به تنهایی رخ می‌دهند، اما می‌توانند به انواع دیگر نیز تبدیل شوند. به همین دلیل، عموم مردم از آنها به عنوان هشدار جدی یاد می‌کنند.
تشنج کانونی همراه با اختلال در هوشیاری
این نوع از تشنج‌ها به طور محسوسی بر هوشیاری شما تأثیر می‌گذارد. در طول این عارضه ممکن است مانند قبل توانایی حرکت، صحبت یا شنوایی نداشتـه باشید. همچنین ممکن است نتوانید رویدادها را به خاطر بسپارید.
معمولا تشنج‌های کانونی اختلال در آگاهی تا ۲ دقیقه طول می‌کشند. این نوع از تشنج‌ها عموما بخش بزرگ‌تری از مغز را تحت تأثیر قرار می‌دهند.
تشنج عمومی
این تشنج‌ها به طور همزمان از دو طرف مغز شروع می‌شوند. رایج‌ترین انواع تشنج‌های عمومی عبارتند از:
تونیک: که باعث سفت شد‌ن عضلات شما می‌شود.
کلونیک: موجب حرکات غیرطبیعی و ناگهانی در اندام‌های شما می‌شود. در طول این تشنج‌ها احتمالاً هوشیاری خود را از دست خواهید داد.
تونیک-کلونیک: شامل ترکیبی از علائم تونیک و کلونیک است.
میوکلونیک: در طول آن دچار اسپاسم عضلانی ناگهانی می‌شوید. اینها معمولاً برای تأثیرگذاری بر هوشیاری بسیار کوتاه هستند و به سرعت از بین می‌روند. تشنج‌های میوکلونیک ممکن است با شروع عمومی و همچنین کانونی ظاهر شوند.
غایب: افراد ممکن است این نوع از تشنج‌ها را به عنوان پتی‌مال اشاره کنند. این عارضه فقط چند ثانیه طول می‌کشد و باعث می‌شود مکرراً پلک بزنید یا به فضا خیره شوید. به‌طوریکه دیگران ممکن است به اشتباه فکر کنند که شما در حال رویاپردازی هستید.
آتونیک: در طول تشنج آتونیک، عضلات شما به طور ناگهانی سست می‌شوند. بدین صورت که ممکن است سرتان را تکان دهید یا کل بدنتان روی زمین بیفتد. این عارضه در اغلب موارد کوتاه است و حدود ۱۵ ثانیه طول می‌کشد.
تشنج ناشناخته
گاهی اوقات هیچ کس شاهد شروع یک تشنج نیست. به عنوان مثال، شخصی ممکن است نیمه شب از خواب بیدار شود و ببیند که شریک زندگی خود دچار تشنج شـده است. این اغلب بدین معنی است که شواهد کافی برای متخصصان پزشکی برای تشخیص علت اصلی وجود ندارد. در این موارد، آنها بیماری را تحت عنوان تشنج‌هایی با شروع ناشناخته تعریف می‌کنند.
بیماری تشنج چه عوارضی در پی دارد؟
زندگی با تشنج و تجربه حملات مکرر، اثرات کوتاه مدت و طولانی مدتی را به‌ویژه در کودکان به جای می‌گذارد. عوارض تشنج از افت کیفیت زندگی تا افزایش خطرات بیماری‌های روانی متغیر است. از اثرات کوتاه مدت این بیماری می‌توان به عدم کنترل کامل بدن اشاره کرد. بدین معنی که امکان زمین خورد‌ن و سایر حرکات غیرمنتظره‌ای در فرد افزایش می‌یابد و منجر به بروز آسیب‌های جدی می‌شود. افراد مستعد تشنج اغلب نمی‌توانند به درستی رانندگی کنند. آنها باید از اعمال پرخطری مانند شنا یا سفر به تنهایی اجتناب کنند.
در صورت عدم درمان به موقع تشنج، عوارض وخیم و بلند مدتی در فرد دیـده می‌شود. بد نیست بدانید که تشنج‌های طولانی مدت بعضا منجر به کما یا مرگ نیز می‌شوند. همچنین افراد مبتلا به این بیماری بیشتر در معرض خطرات سلامت روانی هستند و اغلب دچار اختلال دوقطبی و افسردگی می‌شوند.
بیشتر بخوانید: افسردگی؛ از تشخیص تا درمان
تشنج خطرناک است؟
متاسفانه در برخی از موارد، تشنج بسیار خطرناک بود‌ه و حتی باعث مرگ نیز می‌شود. کودکان و افراد مبتلا به صرع یا بیماری‌های تنفسی، بیشتر از سایرین دچار مرگ ناشی از تشنج ناگهانی می‌شوند. از این رو، پزشکان توصیه می‌کنند که تمام افراد به محض مشاهده کوچکترین علائمی از تشنج خفیف یا شدید به پزشک مراجعه کنند.
سخن پایانی
تشنج (Seizures) از جمله بیماری‌های عصبی سخت و دردناکی است که در انواع مختلفی بروز می‌کند. در اغلب موارد، وجو بیماری‌های زمینه‌ای در بدن افراد بخصوص کودکان و جوانان، علت بروز تشنج است. اما گاها این عارضه بدون هیچ دلیل خاصی اتفاق می‌افتد. عوارض این بیماری به‌قدری جبران‌ناپذیر است که توصیه می‌شود به محض مشاهده کوچکترین علائم مشکوک به مراکز درمانی مراجعه نمایید. پزشک معالج با بررسی اولین علائم فرد، سریعا قادر به تشخیص علت و نوع بیماری بـوده و شروع به درمان وی خواهد کرد.
