مراحل بارداری زنان از لقاح اسپرم و تخمک شروع و تا رشد جنین تا ماه هم حاملگی ادامه می‌یابد. رشد جنین در شکم مادر، از لحظه شروع لقاح تا مراحل پایانی، دورانی بسیار حساس و چالش‌برانگیر است. لذا والدین باید قبل از اقدام به بارداری از چگونگی لقاح و مراحل رشد جنین در هفته به هفته حاملگی آگاه شوند.
برای کسب اطلاعات جامع و کافی درباره چگونگی لقاح و مراحل رشد جنین در دوران بارداری با ما همراه باشید:
مراحل لقاح اسپرم و تخمک قبل از شروع بارداری
اکثر افرادی که قصد بارداری دارند، از مراحل لقاح اسپرم و تخمک مطلع نیستند. فلذا به اشتباه فکر می‌کنند که با هر بار برقراری رابطه زناشویی، لقاح تشکیل شده و به اصطلاح باردار خواهند شد.
به طور کلی فرآیند لقاح اسپرم و تخمک طی مراحل زیر انجام می‌پذیرد:
- ورود اسپرم به درون واژن زن
- رسید‌ن اسپرم به لوله‌های فالوپ
- هل داد‌ن تخمک از جانب لولـه فالوپ به سمت رحم
- پمپ رحم
- فشار داد‌ن مژک‌های اسپرم به سمت تخمک
- تولید ماده شیمیایی توسط تخمک و سلول‌های اطراف آن
- جذب ماده شیمیایی توسط اسپرم
- جذب اسپرم به انتهای تخمدان که گرم‌تر هستند
بیشتر بخوانید: آیا از ویژگی‌های تغذیه در دوران بارداری مطلع هستید؟?
چگونگی لقاح اسپرم و تخمک
در حالت کلی بارداری مهم‌ترین دوران زندگی زنان است که طی مراحل مختلفی به مدت ۹ ماه شکل می‌گیرد. اولین مرحله بارداری و اساسی‌ترین بخش آن مربوطه به چگونگی لقاح اسپرم و تخمک است که موجب تشکیل جنین می‌شود. لقاح به دو صورت طبیعی و مصنوعی انجام می‌گیرد که نوع مصنوعی آن مختص زوج‌های مبتلا به ناباروری بوده و در آزمایشگاه انجام می‌پذیرد. روش‌های لقاح مصنوعی مبحثی طولانی است که در این مقاله نمی‌گنجد، اما چگونگی لقاح طبیعی را در ادامه شرح خواهیم داد.
در حالت کلی رابطه زناشویی محافظت نشده و ورود مایع منی مردان به درون واژن زنان در طی آن موجب حاملگی می‌شود. مایع منی مردان حاوی سلول‌های غنی از اسپرم است که با ورود به رحم زن با تخمک ملاقات می‌کنند. در طی هر رابطه جنسی، میلیون‌ها اسپرم از بدن مرد خارج و در صورت ریختـن آن درون واژن زن، وارد بدن زن می‌شود. با این حال تعداد کمی از اسپرم‌هایی که وارد واژن شدهاند، به لوله فالوپ می‌رسند. حدود ۶ تا ۱۲ روز طول می‌کشد تا تخمک بارور شده به رحم برود و در فرآیندی به نام لانه‌گزینی به رحم زن بچسبد.
به طور خلاصه این تمام آن چیزی است که موجب لقاح و شکل‌گیری جنین می‌شود. با این وجود عوامل بسیار زیادی هستند که در نحوه لقاح یا عدم شکل‌گیری آن نقش دارند.
برای اطلاع از چگونگی لقاح موفقیت‌آمیز، باید با برخی نکات آشنا شوید که در زیر آنها را ذکر می‌کنیم:
- تخمک‌گذاری و زمان آن
- چرخه قاعدگی و منظم بود‌ن یا نبود‌ن آن
- کیفیت اسپرم مردان
- سلامت عمومی زنان
- انجام آزمایشات قبل از بارداری
- معاینه دهانه رحم از طریق تست پاپ اسمیر
- نحوه آمده‌سازی رحم برای بارداری
- لانه‌گزینی و علائم آن
- علائم بارداری
بیشتر بخوانید: آزمایش اسپرم چیست و با چه هدفی انجام می‌شود؟
مراحل بارداری به طور رسمی از چه زمانی شروع می‌شود؟
هنگامی که رحم بلاستوسیست را تشخیص می‌دهد، آنزیم‌هایی را آزاد می‌کند تا غشای خارجی بلاستوسیست را تجزیه کند. هنگامی که این سد شکستـه شد، بلاستوسیست می‌تواند به آندومتر متصل شود. این دقیقا زمانی است که بارداری به طور رسمی آغاز می‌شود. البته این یک فرآیند کمی پیچید‌ه است و باید انتظار نداشت که تخمک بارور شده فورا به مرحله لانه‌گزینی برسد.
با اینکه جنین حدود ۳۸ هفته را در درون رحم سپری می‌کند، اما میانگین طول بارداری ۴۰ هفته محاسبـه می‌شود. به دلیل این که بارداری از اولین روز آخرین قاعدگی زن محاسبه می شود، نه تاریخ لقاح، که معمولاً دو هفته بعد اتفاق می‌افتد.
در حالت کلی بارداری مراحل زیادی دارد، و اگر هر یک از آنها دقیقاً درست پیش نرود، ممکن است حاملگی رخ ندهد. گاهی اوقات، تخمک در جای دیگری مانند لوله فالوپ می‌چسبد و بارداری قابل دوام نمی‌شود. این حادثه، حاملگی خارج از رحم نامید‌ه می شود و باید به عنوان یک مورد اورژانسی سریعا درمان شود. با این حال مراحل بارداری هیجان‌انگیز است و طی هر مرحله از آن احساس خاصی به زنان دست می‌یابد.
اساسا بارداری را در ۳ مرحله سه ماهه طبقه‌بندی می‌کنند:
ســه ماهه اول: بارداری تا ۱۲ هفته
ســه ماهه دوم: ۱۲ تا ۲۴ هفته
سـه ماهه سوم: ۲۴ تا ۴۰ هفته
در ادامه مقاله به بررسی تمامی مراحل هفته به هفته باردای و چگونگی رشد جنین در هر مرحله می‌پردازیم:
مراحل هفته به هفته بارداری
مراحل بارداری در سه ماهه اول
هفـته ۱
این هفته اول در واقع دوره قاعدگی شماست. تاریخ تولد مورد انتظار شما (EDD یا EDB) از اولین روز آخرین قاعدگی شما محاسبه می‌شود. بنابراین این هفته به عنوان بخشی از بارداری ۴۰ هفته‌ای شما محسوب می‌شود، حتی اگر جنین شما هنوز تشکیل نشده باشد.
هفـته ۲
لقاح تخمک شما توسط اسپرم در اواخر این هفته انجام می‌شود.
هفـته ۳
سی ساعت پس از لقاح، سلول به دو قسمت تقسیم می‌شود. سه روز بعد، سلول (زیگوت) به ۱۶ سلول تقسیم می‌شود. پس از دو روز دیگر، زیگوت از لوله فالوپ به رحم مهاجرت می‌کند. هفت روز پس از لقاح، زیگوت خود را به داخل غشای چاق رحم (آندومتر) سوق می‌دهد. اکنون زیگوت به عنوان بلاستوسیست شناخته می‌شود.
هفـته ۴
نوزاد در حال رشد، از یک دانه برنج کوچکتر است. سلول‌هایی که به سرعت تقسیم می‌شوند در حال شکل‌گیری سیستم‌های مختلف بدن از جمله دستگاه گوارش هستند.
بیشتر بخوانید: ماه اول بارداری و بایدها و نبایدهای آن
هفـته ۵
لوله عصبی در حال تکامل در نهایت تبدیل به سیستم عصبی مرکزی (مغز و نخاع) خواهد شد.
هفـته ۶
اکنون نوزاد به عنوان جنین شناخته می‌شود و طول آن حدود ۳ میلی‌متر است. در این مرحله هورمون‌های خاصی ترشح می‌شود که از قاعدگی مادر جلوگیری می‌کند.
هفـته ۷
قلب جنین در حال تپید‌ن است. در این مرحله جنین جفت و کیسه آمنیوتیک خود را توسعه داد‌ه است. به‌طوریکه جفت در دیواره رحم نفوذ می‌کند تا به اکسیژن و مواد مغذی موجود در جریان خون مادر دسترسی پیدا کند.
هفـته ۸
جنین اکنون حدود ۱٫۳ سانتی‌متر طول دارد و سر آن به طور نامتناسبی بزرگ است.. طناب نخاعی که به سرعت در حال رشد است شبیه یک دم می‌باشد.
هفـته ۹
چشم‌ها، دهان و زبان در حال شکل‌گیری هستند. تشکیل ماهیچه‌های ریز به جنین اجازه می‌دهند که شروع به حرکت کند. سلول‌های خونی نیز در این مرحله توسط کبد جنین ساختـه می‌شوند.
هفـته ۱۰
طول جنین اکنون حدود ۲٫۵ سانتی‌متر است. تمامی اندام‌های بدن او تشکیل می‌شوند. دست‌ها و پاها که قبلا شبیه نوک یا دست و پا بودند، اکنون در حال تکامل انگشتان دست و پا هستند. در این دوره از مراحل بارداری، مغز جنین فعال و دارای امواج مغزی است.
هفـته ۱۱
اکنون دندان‌ها در داخل لثه جوانه می‌زنند و قلب کوچک جنین در حال توسعه بیشتری است.
هفـته ۱۲
انگشتان دست و پا قابل تشخیص هستند، اما همچنان با تارهای پوستی به هم چسبیده‌اند. تست غربالگری ترکیبی سه ماهه اول (آزمایش خون مادر + سونوگرافی نوزاد) را می‌توان در این مرحله انجام داد. این تست تریزومی ۱۸ (سندرم ادوارد) و تریزومی ۲۱ (سندرم داون) را بررسی می‌کند.
مراحل بارداری در سه ماهه دوم
هفـته ۱۳
اکنون جنین بیش از ۷ سانتی‌متر طول دارد و می‌تواند به شدت شنا کند.
هفــته ۱۴
پلکها روی چشم‌های کاملاً توسعه‌یافته به هم می‌چسبند. کودک اکنون می‌تواند بی صدا گریه کند، زیرا تارهای صوتی دارد. حتی ممکن است شروع به مکید‌ن انگشت شست خود کند. به علاوه در طی این دوره از مراحل بارداری انگشتان دست و پا نیز در حال رشد ناخن هستند.
هفـته ۱۶
طول جنین در این هفته، حدود ۱۴ سانتی‌متر است. مژه‌ها و ابروها ظاهر شدهاند و زبان دارای جوانه‌های چشایی است. اگر آزمایش سه ماهه اول انجام نشده باشد، غربالگری مادر در سه ماهه دوم در این زمان ارائه می‌شود (به هفته ۱۲ مراجعه کنید).
هفـته ۱۸-۲۰
در این مرحله سونوگرافی ارائه خواهد شد. این اسکن مورفولوژی جنین برای بررسی ناهنجاری‌های ساختاری، موقعیت جفت و حاملگی‌های چند قلو است. جالب توجه است که در این مرحله سکسکه جنین اغلب قابل مشاهد‌ه است.
هفـته ۲۰
اکنون طول جنین حدود ۲۱ سانتی‌متر است. گوش‌ها کاملاً کار می‌کنند و می‌توانند صداهای خفه‌شده را از دنیای بیرون بشنوند. نوک انگشتان دارای اثر هستند. در این مرحله اندام تناسلی جنین با سونوگرافی قابل تشخیص است.
بیشتر بخوانید: تشخیص جنسیت جنین در اوایل بارداری؛ دختر یا پسر؟!
هفـته ۲۴
در این مرحله طول جنین حدود ۳۳ سانتی‌متر است. پلک‌های جوش‌خورده اکنون به پلک‌های بالا و پایین جدا می‌شوند و به کودک امکان می‌دهند چشم‌هایش را باز و بستـه کند. پوست جنین حالا پوشید‌ه از موهای ظریف است و توسط لایه‌ای از ترشح مومی محافظت می‌شود. نوزاد با ریه های خود حرکات تنفسی انجام می دهد.
مراحل بارداری در سه ماهه سوم
هفـته ۲۸
وزن کودک شما در حال حاضر حدود ۱ کیلوگرم و اندازه آن حدود ۲۵ سانتی‌متر است. بدن جنین در حال رشد به سر بزرگ رسید‌ه و کودک اکنون متناسب‌تر به نظر می‌رسد.
هفـته ۳۲
کودک بیشتر وقت خود را در خواب می‌گذراند. حرکات آن قوی و هماهنگ است. احتمالاً در حال حاضر موقعیت «سر پایین» را برای آمادگی برای تولد به خود گرفت‌ه است.
هفـته ۳۶
طول نوزاد حدود ۴۶ سانتی‌متر است. او احتمالاً سرش را در لگن مادرش فرو کرد‌‌ه و آماد‌ه تولد است. اگر الان به دنیا بیاید، شانس زند‌ه ماندنش عالی است و رشد ریه‌هایش در چند هفته آینده سرعت می‌گیرد.
هفـته ۳۷ تا ۴۰ (نهمین ماه بارداری)
هم اکنون طول نوزاد حدود ۵۱ سانتی‌متر و آماد‌ه به دنیا آمد‌ن است. دقیقاً مشخص نیست که چه چیزی باعث شروع زایمان در مراحل پایانی بارداری می‌شود. به احتمال زیاد ترکیبی از عوامل فیزیکی، هورمونی و عاطفی بین مادر و نوزاد موجب زمان تولد می‌شود.
خلاصه
بارداری دارای مراحل بسیار پیچیده‌‌ای است که از اولین روز آخرین قاعدگی زنان، ۴۰ هفته حساب می‌شود. تمامی هفته‌های مراحل بارداری زنان از شروع لقاح اسپرم و تخمک تا لحظه زایمان حیاتی و مهم هستند. از این رو باید در هر مرحله از حاملگی اهمیت ویژه‌ای به سلامتی مادر و جنین در حال رشد داخل شکم وی داد‌ه شود. به یاد داشتـه باشید که قبل از اقدام به بارداری از چگونگی لقاح و مراحل رشد جنین در طول ۹ ماه حاملگی آشنا شوید. در این صورت بارداری موفق‌تری خواهید داشت.
